Sevr ve lozan

Sevr ve Lozan

Sevr ve Lozan Antlaşmalarının Karşılaştırılması: Farklılıklar ve Ortak Noktalar

Türkiye'de bazı çevreler Lozan antlaşmasının Sevr anlaşmasından çok da farklı olmadığını, Lozan'ın Sevr antlaşmasının devamı olduğunu yazıyor çiziyor, acaba öyle mi?
Sevr Antlaşması (1920) ve Lozan Antlaşması (1923), Türkiye’nin siyasi ve hukuki tarihinde önemli dönüm noktalarıdır. Ancak bu iki antlaşma arasında ciddi farklar ve bazı benzerlikler bulunmaktadır:

Türkiye'de sıkça tartışılan bir konu olan Sevr ve Lozan antlaşmaları arasındaki ilişki, bazı çevreler tarafından farklı şekilde yorumlanmaktadır. Bu yorumlardan biri de Lozan Antlaşması'nın Sevr Antlaşması'nın devamı olduğu yönündedir. Bu iddianın ne kadar doğru olduğunu incelemek için iki antlaşmanın temel özelliklerini karşılaştıralım.

Sevr Antlaşması: Bir Teslimiyet Metni

İmzalanma Zamanı ve Koşulları: I. Dünya Savaşı'nın hemen ardından, Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıf olduğu bir dönemde imzalanmıştır. İmparatorluk, savaşta yenilgiye uğramış ve işgal altında bulunmaktaydı.
Türkiye'nin Durumu: Antlaşma, Türkiye'nin toprak bütünlüğünü ciddi şekilde tehdit ediyordu. Anadolu'nun büyük bir kısmı işgal altında, ekonomisi çökmüş ve siyasi birlik dağılmak üzereydi.
Antlaşmanın İçeriği: Türkiye'nin topraklarının büyük bir kısmı yabancı devletlere bırakılmış, azınlık hakları aşırı derecede genişletilmiş ve ekonomik olarak sömürülmesi öngörülmüştür. Türkiye'nin bağımsızlığı büyük ölçüde sınırlandırılmış ve bir nevi vasal devlet haline getirilmesi amaçlanmıştır.

Lozan Antlaşması: Zaferin Mühürü

İmzalanma Zamanı ve Koşulları: Türk Kurtuluş Savaşı'nın başarıyla sonuçlanması ve işgallerin sona ermesinin ardından imzalanmıştır. Türkiye, bu savaşta bağımsızlığını kanıtlamış ve uluslararası arenada güçlü bir konuma gelmiştir.
Türkiye'nin Durumu: Türkiye, artık bağımsız ve egemen bir devlet olarak masaya oturmuştur. Milli sınırlar belirleme ve kendi geleceğini şekillendirme konusunda söz hakkı elde etmiştir.
Antlaşmanın İçeriği: Sevr Antlaşması'nın aksine, Lozan Antlaşması Türkiye'nin toprak bütünlüğünü korumuş, milli sınırları belirlemiş ve ekonomik bağımsızlığını sağlamıştır. Azınlık hakları konusunda daha dengeli bir yaklaşım benimsenmiş ve Türkiye'nin iç işlerine karışılmaması prensibi kabul edilmiştir.

Neden Bu Yanlış Anlayış?

Basit Karşılaştırma: Bazı insanlar, iki antlaşmanın bazı ortak noktalarına (örneğin, taraflar, konu vb.) odaklanarak genel bir benzerlik kurmaya çalışmaktadırlar.
Bilgi Eksikliği: Tarihi süreç hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan kişiler, iki antlaşmanın siyasi ve ekonomik bağlamını tam olarak kavrayamayabilirler.
Siyasi Propaganada: Bazı siyasi çevreler, kendi amaçları doğrultusunda Lozan Antlaşması'nı kötülemek için Sevr Antlaşması ile kıyaslamayı tercih edebilirler.

Sonuç

Lozan Antlaşması, Sevr Antlaşması'nın devamı değildir. Aksine, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin zaferle sonuçlanması ve yeni bir Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla ortaya çıkan yeni bir durumun ürünüdür. Lozan, Türkiye'nin modern tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır ve uluslararası alanda tanınmış bir devlet olarak yer almasını sağlamıştır.

Sevr Lozan antlaşması arasındaki Benzerlikler

1. Temel Konu: Her iki antlaşma da Osmanlı İmparatorluğu’nun sona ermesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin şekillenmesi sürecinde Türkiye’nin sınırlarını ve statüsünü belirlemeye yönelikti.

2. Uluslararası Katılım: Her iki antlaşma da uluslararası güçlerin temsilcileri ile Türkiye arasında yapılmıştır. İngiltere, Fransa ve İtalya gibi büyük devletler her iki antlaşmada da etkili olmuştur.

3. Toprak Meselesi: Her iki antlaşmada da toprak düzenlemeleri ana başlıklardan biridir. Sevr, Osmanlı topraklarını büyük ölçüde küçültmeyi hedeflerken Lozan, Türkiye’nin bu topraklardan bağımsız bir ulus devleti olarak çıkışını düzenledi.

Sevr Lozan antlaşması arasındaki Farklılıklar.

1. Egemenlik ve Bağımsızlık

Sevr: Osmanlı İmparatorluğu’nu tamamen parçalamayı ve Türk egemenliğini sona erdirmeyi amaçlıyordu. Türkiye’nin bağımsız bir devlet olarak varlığına izin vermemekteydi.

Lozan: Türkiye’nin bağımsız bir ulus devleti olarak tanınmasını sağladı ve Türkiye’nin egemenlik haklarını yeniden kazandırdı.

2. Sınırlar

Sevr: Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve Trakya topraklarını büyük ölçüde küçülterek Batı Anadolu’nun Yunanistan’a, Doğu Anadolu’nun Ermenistan’a verilmesini öngörüyordu. Kürdistan adıyla bir özerk bölge oluşturulmasını planlıyordu.

Lozan: Türkiye’nin bugünkü sınırlarını büyük ölçüde belirledi. Doğu sınırlarında Ermeni devleti öngörüsü reddedildi ve Kürdistan gibi bir özerklik tanınmadı.

3. Kapitülasyonlar

Sevr: Kapitülasyonları daha da genişletmeyi ve Batılı devletlerin ekonomik kontrolünü artırmayı amaçlıyordu.

Lozan: Kapitülasyonlar tamamen kaldırıldı. Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığı garanti altına alındı.

4. Askeri Durum

Sevr: Türk ordusunu çok küçük bir güçle sınırlamış ve donanmayı büyük ölçüde kaldırmıştı. Askeri varlığı Batılı güçlerin kontrolüne bırakıyordu.

Lozan: Türk Silahlı Kuvvetleri’nin varlığı ve gücü üzerindeki tüm kısıtlamalar kaldırıldı.

5. Hukuki ve Azınlık Hakları

Sevr: Azınlık hakları adı altında yabancı güçlerin Türkiye’nin iç işlerine müdahalesine zemin hazırlıyordu.

Lozan: Azınlık hakları düzenlenirken Türkiye’nin egemenliği esas alındı. Türkiye’deki azınlıklar (örneğin Rumlar ve Ermeniler), Lozan Antlaşması’nda Türk hukukuna tabi olarak tanımlandı.

6. Sonuçları

Sevr: Türk milleti tarafından hiçbir zaman kabul edilmedi ve yürürlüğe girmedi. Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde Kurtuluş Savaşı ile reddedildi.

Lozan: Türkiye Cumhuriyeti’nin uluslararası alanda tanınmasını sağlayarak siyasi bağımsızlığını tescilledi.

Genel Değerlendirme

Sevr Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’nu tamamen yok etmeyi hedefleyen bir “dayatma” antlaşması iken, Lozan Antlaşması, Türk milletinin Kurtuluş Savaşı’yla kazandığı zaferin diplomatik bir zaferi olarak kabul edilir. Sevr, bağımsız bir devlet olmayı imkânsız kılarken Lozan, yeni bir devletin doğuşunu resmileştirmiştir.