Gazze'nin Siyasi Tarihi: Kuruluşundan Günümüze Dönüm Noktaları
Gazze, tarih boyunca birçok medeniyetin egemenliği altında kalmış, ancak özellikle 20. ve 21. yüzyılda Filistin-İsrail çatışmasının merkezinde yer almıştır. Bu makalede, Gazze’nin Osmanlı döneminden günümüze kadar olan siyasi evreleri ve bölgedeki değişimler.
Osmanlı Dönemi ve İngiliz Mandası (1517-1948)
1517 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun kontrolüne giren Gazze, 400 yıl boyunca Osmanlı yönetimi altında kaldı. Ancak Osmanlı’nın I. Dünya Savaşı'nda yenilmesiyle birlikte bölge, 1917’de İngiltere’nin eline geçti ve 1920’de resmen İngiliz Mandası yönetimine bağlandı.
İngiliz yönetimi altında Filistin topraklarında Yahudi göçü hızlandı ve bu durum Filistinli Araplar ile Yahudi yerleşimciler arasındaki gerilimi artırdı. 1947’de Birleşmiş Milletler (BM) tarafından sunulan Bölünme Planı çerçevesinde Filistin topraklarının Yahudi ve Arap devletleri olarak ikiye ayrılması öngörüldü. Ancak Arap ülkeleri bu planı kabul etmedi ve savaş başladı.
Mısır Yönetimi (1948-1967)
1948’de İsrail’in bağımsızlığını ilan etmesiyle Arap-İsrail Savaşı başladı. Savaşın sonucunda Gazze Şeridi, Mısır’ın kontrolüne geçti ve 1949 Ateşkesi ile Mısır’ın resmi yönetimi altında kaldı. Ancak bu dönemde Gazze’de Filistinlilere bağımsız bir yönetim hakkı tanınmadı ve bölge askeri bir idare ile yönetildi.
Bu süreçte Filistinli mülteci sorunu büyüdü ve Gazze, İsrail’den kaçan yüz binlerce Filistinliye ev sahipliği yapmaya başladı. Mısır yönetimi altında Gazze ekonomik olarak zor durumda kaldı ve halk, İsrail ile yapılan savaşlar nedeniyle sık sık çatışmalara maruz kaldı.
İsrail İşgali (1967-1993)
1967’deki Altı Gün Savaşı sonrasında İsrail, Gazze Şeridi’ni ve Batı Şeria’yı işgal etti. Bu işgal, Filistinliler için baskıcı bir dönemin başlangıcı oldu. İsrail, Gazze’de Yahudi yerleşim birimleri inşa etmeye başladı ve askeri kontrolünü güçlendirdi.
Bu dönemde Filistinliler, İsrail işgaline karşı örgütlenmeye başladı. 1987’de Birinci İntifada patlak verdi. İsrail’in baskılarına karşı Filistinliler kitlesel protestolar ve sivil itaatsizlik eylemleri gerçekleştirdi. 1993’te İsrail ile Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) arasında imzalanan Oslo Anlaşmaları ile Gazze ve Batı Şeria’da Filistin yönetiminin kurulması kararlaştırıldı.
Filistin Yönetimi ve Hamas’ın Yükselişi (1994-2006)
1994’te Gazze’de Filistin Ulusal Yönetimi kuruldu ve Yaser Arafat liderliğinde bölge kısmi bir özerklik kazandı. Ancak İsrail’in güvenlik endişeleri ve yerleşim politikaları nedeniyle tam bağımsızlık sağlanamadı.
2000 yılında İkinci İntifada başladı ve İsrail-Gazze ilişkileri daha da gerginleşti. İsrail, Gazze’deki Filistinli direniş gruplarına karşı askeri operasyonlarını artırdı. 2005 yılında İsrail, Tek Taraflı Çekilme Planı çerçevesinde Gazze’deki Yahudi yerleşimlerini boşaltarak bölgeden tamamen çekildi. Ancak Gazze’nin hava, kara ve deniz sınırları İsrail kontrolünde kaldı.
2006’daki Filistin seçimlerinde İslami direniş hareketi Hamas, beklenmedik bir şekilde büyük bir zafer kazandı ve Gazze’de yönetimi ele geçirdi. Bu durum Filistin içinde siyasi bir bölünmeye yol açtı.
Hamas Yönetimi ve İsrail Ablukası (2007-Günümüz)
2007’de Hamas ve El Fetih arasındaki çatışmalar sonucunda Hamas, Gazze’de tam kontrolü ele aldı. İsrail ve Mısır, Hamas’ı bir terör örgütü olarak gördükleri için Gazze’ye yönelik ağır bir abluka uygulamaya başladı.
Bu dönemde Gazze, İsrail ile birçok savaşa sahne oldu:
- 2008-2009: Dökme Kurşun Operasyonu
- 2012: Bulut Sütunu Operasyonu
- 2014: Koruyucu Hat Operasyonu
- 2021: Kudüs Kılıcı Operasyonu
- 2023: Aksa Tufanı Operasyonu ve İsrail’in geniş çaplı karşı saldırısı
Bu savaşlarda binlerce insan hayatını kaybetti, altyapı büyük ölçüde zarar gördü ve insani kriz derinleşti.
Sonuç: Gazze’nin Geleceği Ne Olacak?
Gazze, yıllardır süregelen savaşlar, abluka ve ekonomik zorluklar nedeniyle büyük bir insani krizle karşı karşıya. İsrail ile Filistin arasındaki müzakereler çıkmaza girmiş durumda ve uluslararası toplum, bölgedeki barış sürecine dair net bir çözüm sunamıyor.
Gazze’nin geleceği, İsrail-Filistin çatışmasının nasıl şekilleneceğine ve uluslararası aktörlerin müdahalesine bağlı. Ancak şu anki koşullar altında Gazze, belirsizlik ve çatışmaların gölgesinde yaşamaya devam ediyor.
Gazze’nin Tarihinden Çıkarılacak Dersler
- Filistin halkının bağımsızlık mücadelesi, büyük güçlerin politikalarına bağlı olarak sürekli engellenmiştir.
- İsrail’in güvenlik politikaları ve Filistin içindeki siyasi bölünmeler, Gazze’yi daha da izole hale getirmiştir.
- Gazze’nin kaderi, uluslararası baskılar, bölgesel diplomasi ve halkın direnişi ile şekillenecektir.
Gazze’nin siyasi tarihini anlamak, Filistin-İsrail meselesine dair daha derin bir perspektif kazanmak açısından kritik öneme sahiptir.
Yorum Gönder