Kütahya camileri, Kütahya Molla Bey Camii, Molla Bey Cami ve Külliyesi, Balıklı mahallesindedir.
Bu külliye aslen Andız köyünden olan hacı Osman Efendi'nin oğlu Kütahya Müftüsü Hacı Abdurrahman Efendinin oğlu olan Kütahya Muhassılı İbrahim Ethem Bey tarafından yaptırılmıştır.
Kütahya eşraf ve hanedanının en ileri gelenlerinden ve o devrin en zenginlerinden olan İbrahim Ethem Bey, gerek müftü olan babasının ve gerekse son derece hayırsever olan anası (Hacı Fatma - Fadik) hanımın hatır ve mevkilerinden faydalanmasını bilerek, zekâsı kabiliyeti ve hayırseverliği ile önemli memleket işlerinde bulunmuş ve 1261-1845 de Kütahya muhassılı, kaymakam ve mutasarrıf olmuştur.
Müftüzade olduğu için de Molla Bey lakabını almıştır.
İbrahim Ethem Bey, ömrünün son günlerinde satın aldığı kendi arsası üzerinde haremi -eşi- Esma Hanım için yaptırdığı cami, babası için bina ettirdiği kütüphane, anası Fadik Hatun -hacı Fatma hanım- adına inşa ettirdiği minare ile, kendi adına medrese, Sıbyan mektebi, şadırvan ve sebiller i yaptırmak suretiyle büyük bir külliye meydana getirmiştir.
Bu tesislerin idamesi ve müderris, hoca ve talebelerin ücretle için önemli vakıflarda bulunmuştur.
Vakfiyenin bugünkü dilimize çevrilmiş özet şudur .
Kütahya zenginlerinden ve saray hizmetlilerinden Hacı Abdurrahman oğlu İbrahim Edhem Efendi, mütevelli tayin ettiği meclis azasından Abdülbaki oğlu Abdullah Hakkı Efendi huzurunda, Balıklı mahallesinde, mahkeme civarında satın aldığı arsa üzerinde ve bu hafta inşasına muvaffak olduğunu minber cami'-i şerif avlusunda ahşap miki bab medrese odaları ve bir dershane - Mektep - şadırvan ve bir bab kâgir ve demir kapılı kütüphaneyi yaptırıp mahkemei seriye siciline kaydettirdiği ve bunların idamesi için:
Molla bey camiinin vakıfları
- Saman pazarında bir nalbant dükkânı
- Küçük çarşıda paşa pazarı mevkiinde bir dükkân,
- Cami-i kebir civarında onbir dükkân,
- Güveççi köyü nde bir değirmen,
- Gireği nahiyesi Kureşler köyünde bir değirmen,
- Eğri gözde ağalar Yenice köyü civarında bir değirmen ve burada 10 dönüm bahçe,
- Sülyede bir değirmen 2 dönüm bahçe,
Molla bey camiinin gider kalemleri
- Medresede bulunan her talebeye ayda üçer kuruş
- Müderrislere 40 kuruş, ve 24 kile buğday,
- Kütüphaneci ve imama 30 kuruş 24 kile buğday
- Müezzin ve odacılara 20 kuruş ve 18 kile buğday,
Şimdi bu külliyeden artakalan tesisleri görelim:
Molla bey Camii etrafı kesme taşlarla çerçevelenmiş( 1,5X2,00) m boyutlu iki kanatlı kalas ahşap kapıdan girilince dar bir koridordan caminin alt katına girilir.
Bu dış kapının üstündeki kitabe şudur.
Kütahya Müftüsü zade cenap Mallabey efendi,
- Li veçhullah-ı şedd-i amade bu dergâhı edüp inşa,
- Minare i muallâ, medrese, cami, kütüphane,
- Zehi hayrat ile dini Muhammadi kılup ihya.
- Kapuda oku, Bismillah içerusunda Maşallah,
- İdüp banisine hergâh hulus-u sıdkile dua.
- Mukim olan derununda kamu tulap efkende,
- Şeriat namına bende ide ol hazreti Mevla
- Bu mabedi görüp Hakkı dedi itmanına Tarih,
- Yine Mollabey evkafile bu hayri idüp ziyba.
Sağda hocaların oturmasına mahsus iç içe iki oda vardır.
Tam karşıda cami iç avlusuna çıkılır, ortada cami ile birlikte yapılan şadırvan vardır.
Şadırvanın karşısında, demir kapılı kargir Kütüphane ,
Kütüphaneleri ve bitişiğinde demir parmaklıklarla çevrili hazirede Molla Bey ve ailesinin merkadları vardır.
Batıda eski medreseden kalma ahşap odalar ve saka hane vardır.
Bu alanın güneyinde bulunan eski medrese hücrelerinin yerine (1960) yılında dernek delaletile halk tarafından yeniden yaptırılan beton bir bina vardır.
Kur'an kursu öğrencilerine tahsis edilmiştir.
Üst katta olan bu camiye iki sahanlığı bulunan 18 basamak ahşap merdivenle yukarı çıkılır.
Bu sahanlık tamamen pencerelidir.
Burada bir seki, ötede minare kapısı vardır.
Minare kapısının üstündeki (30X48) cm. mermer üzerine yazılan kitabe şudur:
- Çi Mollabey mükâfat ola bihad
- Anasi çün bina etti minare
- Anın ismi Fadik hanım bilaşek,
- Cihanda hem refiki ola sâre,
- Gelür aherde kim ebcet hesabı,
- Ana tarih olası hoş minare
Minare 48 basamaklı olup tuğladan yapılmıştır.
Tek şerefeli ve külahı kurşun kaplıdır.
(1,65x2,00) m boyutunda olan iki kanatlı ahşap doğrama kapıdan camiye girilir.
Bu kapı üzerinde 32x55 cm mermer üzerindeki kitabe şudur:
- Sahip-ül hayrat vel-hasenet ve rağıp ül Cennet-i vedderecat,
- Medine-i Kütahya eşraf hanedanından va istapl-ı âmire Payelülerinden müftüzade,
- İzzetlu Esseyit İbrahim Edhem beyefendi ibni elhaç Abdurrahman efendinin halilesi,
- Merhume Esma hanım ruhuçün mir-i mumaileyhin bina ve ihyaasnı muvaffak oldukları cami şerifleridir (sene: 1271)
Doğusunda bir. güneyinde dört, batısında bir, ve Kuzeyinde dış avluya açılan dört penceresi vardır.
Kapıdan girilince sağda ve solda son cemaat mahfilleri mevcut olup sağdan 14 basamak ahşap merdivenle müezzinler mahfiline çıkılır, bu kısmın kuzeye bakan üç penceresinden Kütahya Ovasına bakış pek hoştur.
Bu mahfilin hemen bitişiğinde kafesli kadınlar mahfili vardır.
Camiin tavanı yatık üçgen prizmaların yan yana, gittikçe küçülen üst üste getirilmesiyle meydana gelmiştir, ahşaptır, yağlı boyalıdır kubbe yoktur.
Mihrap sade ve alçı sıva, badanalıdır.
Minber ahşap ve doğrama olup epeyce emeklidir, cami bakımlı ve sevimlidir.
Bu cami yapıldığı tarihten bu ana kadar daima korunmuş ve bakımlı kalmıştır.
Altında ve cadde üstünde iki dükkânı vardır.
Vakfiyede adı geçen bunca akarların ne olduğu ve nasıl tasarruflarına geçtiği ise bilinmektedir.
Camiin hâlen bir imamı ve bir müezzini vardır.
--------------------------
Kaynak: Hamza Güner / Kütahya Camileri / 1964
Bu mahfilin hemen bitişiğinde kafesli kadınlar mahfili vardır.
Camiin tavanı yatık üçgen prizmaların yan yana, gittikçe küçülen üst üste getirilmesiyle meydana gelmiştir, ahşaptır, yağlı boyalıdır kubbe yoktur.
Mihrap sade ve alçı sıva, badanalıdır.
Minber ahşap ve doğrama olup epeyce emeklidir, cami bakımlı ve sevimlidir.
Bu cami yapıldığı tarihten bu ana kadar daima korunmuş ve bakımlı kalmıştır.
Altında ve cadde üstünde iki dükkânı vardır.
Vakfiyede adı geçen bunca akarların ne olduğu ve nasıl tasarruflarına geçtiği ise bilinmektedir.
Camiin hâlen bir imamı ve bir müezzini vardır.
--------------------------
Kaynak: Hamza Güner / Kütahya Camileri / 1964
Yorum Gönder