Türkiye'de Gelir Dağılımı ve Emeklilerin Bütçe Yükü: Veriler ve Analizler

Türkiye'de Gelir Dağılımı ve Emeklilerin Bütçe Yükü: Veriler ve Analizler, Türkiye'de 2023 yılı itibarı ile işçi emeklilerinin milli gelirden aldıkları pay nedir? Emekliler gerçekten bütçe üzerinde bir yük müdür?

Türkiye'de Gelir Dağılımı ve İşçi Emeklilerinin Milli Gelirden Aldığı Pay

Öncelikle, işçi emeklilerinin milli gelirden aldıkları payın nasıl hesaplandığını açıklayalım. 

Milli gelir, bir ülkenin bir yıl içinde ürettiği mal ve hizmetlerin toplam değeridir. 

İşçi emeklilerinin milli gelirden aldıkları pay ise, emekli aylıklarının milli gelire oranıdır. 

Örneğin, 2023 yılında Türkiye'nin milli geliri 1 trilyon TL, emekli aylıkları ise 200 milyar TL olsun. 

Bu durumda, işçi emeklilerinin milli gelirden aldıkları pay %20 olur.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2020 yılında Türkiye'nin milli geliri 5.1 trilyon TL, emekli aylıkları ise 600 milyar TL idi. 

Buna göre, işçi emeklilerinin milli gelirden aldıkları pay %11.8 idi. 

Bu oran, son 10 yılda değişiklik göstermedi. 

2010 yılında da %11.8 olan bu oran, 

2015 yılında %12.2'ye yükselmiş, ancak 2019 yılında tekrar %11.8'e gerilemişti.

Bu verilere bakarak, işçi emeklilerinin milli gelirden aldıkları payın düşük olduğunu söyleyebiliriz. 

Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde bu oranın çok daha yüksek olduğunu görüyoruz, örneğin, 2019 yılında:

• Fransa'da %31.4
• Almanya'da %27.4
• İtalya'da %25.9 idi. 

Bu ülkelerde emekli aylıkları daha yüksek ve nüfusun yaşlanması nedeniyle emekli sayısı daha fazla.

Emekliler gerçekten bütçe üzerinde bir yük müdür? 

Bu sorunun cevabı ise daha karmaşıktır. Emekli aylıklarının finansmanı için devletin bütçesinden ayrılan paya bakarsak, evet, emekliler bütçe üzerinde bir yük oluşturuyor. 

Çünkü Türkiye'de sosyal güvenlik sistemi açık veriyor. 

Yani, emekli aylıklarını ödemek için gerekli olan kaynak, sigortalı çalışanların ve işverenlerin ödedikleri primlerden daha fazla. 

Bu farkı kapatmak için devlet bütçesinden aktarım yapılıyor.

Ancak, bu durum sadece Türkiye'ye özgü değil. 

AB ülkelerinde de sosyal güvenlik sistemi açık veriyor. 

Örneğin, 2019 yılında Fransa'da sosyal güvenlik açığı 17 milyar euro, Almanya'da 14 milyar euro idi. 

Bu ülkeler de bütçelerinden sosyal güvenlik sistemine destek sağlıyor.
Bu noktada, emeklilerin sadece bütçeye değil, ekonomiye de katkı sağladığını unutmamak gerekir. 

Emekliler harcama yaparak tüketimi artırıyor ve vergi ödeyerek devlete gelir sağlıyorlar.

Ayrıca, emekliler gönüllü çalışma, sosyal hizmetler ve aile bakımı gibi alanlarda da topluma katkıda bulunuyorlar.

Sonuç olarak, işçi emeklilerinin milli gelirden aldıkları payın düşük olduğunu ve bütçe üzerinde bir yük oluşturduğunu, ancak ekonomiye ve topluma da katkı sağladığını söyleyebiliriz. 

Bu konuda daha adil ve sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi kurmak için hem devletin hem de toplumun sorumluluk alması gerekiyor.

Türkiye'de 2023 yılı itibarı ile gelir düzeyi bakımından toplumun en alt katmanı kimlerdir? 

Bu sorunun cevabını araştırmak için Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine ve sosyal bilimcilerin analizlerine başvuracağız. 

Gelir dağılımı, bir ülkede veya bölgede gelirin bireyler veya gruplar arasında nasıl paylaşıldığını gösteren bir göstergedir. 

Gelir dağılımının eşitsizliği, toplumdaki yoksulluk, sosyal adalet, refah ve yaşam kalitesi gibi konuları etkiler. 

Gelir dağılımının eşitsizliğini ölçmek için kullanılan en yaygın yöntem Gini katsayısıdır. 

Gini katsayısı, 0 ile 1 arasında bir değer alır. 

0, gelirin tamamen eşit dağıldığı bir durumu; 

1 ise gelirin tamamen eşitsiz dağıldığı bir durumu ifade eder. 

TÜİK'in 2020 yılında yayımladığı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması'na göre, Türkiye'nin Gini katsayısı 2019 yılında 0,405 olarak hesaplanmıştır. 

Bu değer, Türkiye'nin gelir dağılımının OECD ülkeleri arasında en eşitsiz olan üçüncü ülke olduğunu göstermektedir. 

Aynı araştırmaya göre, Türkiye'de toplam gelirin %20'sini elde eden en zengin kesim ile %20'sini elde eden en yoksul kesim arasındaki oran 7,9'dur. 

Bu oran, OECD ülkeleri ortalamasının (5,4) çok üzerindedir.

Peki, Türkiye'de gelir düzeyi bakımından toplumun en alt katmanı kimlerdir? 

TÜİK'in verilerine göre, Türkiye'de nüfusun %16,9'u yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Yoksulluk sınırı, bir birey veya hane halkının temel ihtiyaçlarını karşılayabileceği minimum gelir düzeyini ifade eder. 

TÜİK, yoksulluk sınırını medyan eşdeğer hane halkı kullanılabilir gelirinin %60'ı olarak belirlemektedir. 

Buna göre, 2019 yılında Türkiye'de tek kişilik bir hane halkı için aylık yoksulluk sınırı 2.255 TL; dört kişilik bir hane halkı için ise 7.518 TL olarak hesaplanmıştır. 

Yoksulluk sınırının altında yaşayan nüfusun:

• %40'ı kentlerde
• %60'ı ise kırsal kesimde bulunmaktadır. 

Yoksulluğun en yaygın olduğu bölgeler ise:

• Güneydoğu Anadolu (%29,8)
• Doğu Anadolu (%25) ve:
• Orta Anadolu (%18) bölgeleridir.

Sosyal bilimciler ise gelir düzeyi bakımından toplumun en alt katmanını belirlemek için sadece gelire dayalı bir tanım yapmanın yeterli olmadığını savunmaktadır. 

Onlara göre, toplumun en alt katmanını oluşturan gruplar aynı zamanda sosyal dışlanma, siyasal temsilsizdik, kültürel ayrımcılık ve eğitimsizlik gibi sorunlarla da karşı karşıyadır. 

Bu gruplar arasında özellikle kadınlar, çocuklar, engelli bireyler yer almaktadır. 

Bu grupların gelire erişimleri sınırlı olduğu gibi; sağlık, eğitim, istihdam, barınma, sosyal güvenlik ve adalet gibi temel haklardan da yeterince yararlanamamaktadır. 

Bu nedenle, toplumun en alt katmanını tanımlarken çok boyutlu bir yoksulluk kavramı kullanmak gerekmektedir.

Sonuç olarak, Türkiye'de 2023 yılı itibarı ile gelir düzeyi bakımından toplumun en alt katmanı kimlerdir sorusunun cevabı hem gelir hem de diğer sosyal faktörler göz önüne alındığında, yoksulluk sınırının altında yaşayan ve toplumsal hayata tam olarak katılamayan gruplardır. 

Bu grupların durumunu iyileştirmek için hem gelir dağılımının eşitliğini artırmak hem de sosyal politikalar geliştirmek gerekmektedir.