 |
| cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi |
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi tek adam sistemi midir:
Türkiye'de 2018 yılında yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, parlamenter sistemden cumhurbaşkanlığı sistemine geçişi temsil eder. Bu sistem, Anayasa değişikliğiyle yürürlüğe girmiştir ve yürütme yetkisinin tamamen cumhurbaşkanında toplandığı bir model sunar. Sistem, Türkiye'deki demokrasiye uyumu açısından hem destekleyenler hem de eleştirenler tarafından farklı perspektiflerle değerlendirilmektedir.
Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nin Özellikleri
1. Yürütmenin Güçlenmesi: Cumhurbaşkanı, aynı zamanda devletin başı ve hükümetin lideridir. Bakanlar, cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınabilir.
2. Meclis ile Ayrışma: Yürütme (cumhurbaşkanı) ve yasama (Türkiye Büyük Millet Meclisi) yetkileri kesin bir şekilde ayrılmıştır.
3. Halk Tarafından Seçim: Cumhurbaşkanı ve milletvekilleri doğrudan halk tarafından seçilir.
4. Kanun Hükmünde Kararnameler: Cumhurbaşkanına, bazı konularda hızlı karar alabilmesi için kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi tanınmıştır.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin Demokrasiyle Uyumu Tartışmaları
Olumlu Görüşler:
Karar Almanın Hızlanması: Parlamenter sistemde hükümet kurulma süreçlerindeki tıkanıklıklar ve koalisyon krizleri, yeni sistemde ortadan kalkmıştır.
Halkın Doğrudan Katılımı: Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçilmesi, demokratik meşruiyet açısından güçlendirme olarak görülmüştür.
İstikrar: Güçlü yürütme organının karar almadaki hızı ve sürekliliği, ekonomik ve siyasal istikrarı artırabileceği öne sürülmüştür.
Eleştiriler:
Kuvvetler Ayrılığı Sorunu: Yürütmenin yasama ve yargı üzerindeki etkisinin arttığı ve bu durumun kuvvetler ayrılığı ilkesini zayıflattığı iddia edilmektedir.
Denetim Mekanizmalarının Zayıflaması: Parlamentonun, yürütmeyi denetleme gücünün azaldığı belirtilmektedir. Özellikle gensoru mekanizmasının kaldırılması önemli bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir.
Demokratik Temsilde Azalma: Yürütme gücünün tek bir kişide yoğunlaşması, çoğulculuğa zarar verdiği ve muhalefetin etkisini zayıflattığı şeklinde eleştirilmektedir.
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: Meclis bypass edilerek yürürlüğe giren kararname sistemi, yasama organının yetkilerini sınırlamaktadır.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin Uluslararası Demokrasi Ölçütleriyle Değerlendirmesi:
Türkiye'nin bu sistemle demokrasiye uyumu, uluslararası demokrasi standartları açısından ele alınırken şu hususlar öne çıkar:
Hesap Verebilirlik: Güçlü bir yürütme karşısında bağımsız bir yargı ve etkin bir parlamento denetimi gereklidir. Bu denetim mekanizmalarının zayıfladığı eleştirilmektedir.
Katılımcılık: Sistemin halkın tüm kesimlerini temsil etme kapasitesine dair endişeler dile getirilmektedir.
İfade ve Basın Özgürlüğü: Demokrasinin temel bileşenlerinden biri olan özgürlüklerin kısıtlandığı yönündeki uluslararası raporlar, demokratik uyum açısından olumsuz bir tablo çizmektedir.
Sonuç
Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, karar alma süreçlerinde hız ve etkinlik sağlama amacıyla geliştirilmiştir.
Ancak, Türkiye'nin demokrasi pratiği içinde sistemin denge-denetim mekanizmaları ile desteklenmesi gerektiği, hem yerel hem de uluslararası kamuoyunda dile getirilmektedir. Demokratik uyumun güçlendirilmesi, şeffaflık, hesap verebilirlik ve çoğulculuk gibi temel ilkelerle mümkün olacaktır.
Yoksa:
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi tek adam diktatörlüğüne dönüşebilir.
Yorum Gönder