 |
| Kangar birliği |
Tarihte Türk Hükümranlığı: Kangar birliği:
Kangar Birliği (840-990), Türk tarihinin önemli dönemlerinden birini oluşturan ve özellikle Peçenekler ile ilişkilendirilen bir konfederasyon veya siyasi birliktir. İşte bu birliğin kuruluşu, gelişimi, yükselişi ve tarihte bıraktığı izler hakkında ayrıntılı bilgiler:
Kangar Birliği'nin Özellikleri ve Önemi
- Coğrafi Yayılım: Birliğin merkezi, günümüz Kazakistan topraklarındaki Ulytau Dağları civarındaydı. Ancak etkisi, çok daha geniş bir coğrafyaya yayılmıştı.
- Etnik Yapı: Kangarlar, Türk boylarından biriydi. Peçenekler, Oğuzlar, Karluklar ve Kimek-Kıpçaklar gibi önemli Türk boyları, Kangar Birliği'nin içerisinde yer almıştır.
- Siyasi Yapı: Birliğin siyasi yapısı hakkında detaylı bilgiler bulunmasa da, konfederasyon şeklinde bir yapı olduğu düşünülmektedir. Yani farklı boyların bir araya gelerek oluşturduğu, merkeziyetçi olmayan bir yapıya sahip olduğu tahmin edilmektedir.
- Ekonomi: Kangarlar, göçebe bir hayat sürmekte ve hayvancılıkla uğraşmaktaydılar. Ayrıca ticaret de ekonomilerinde önemli bir yer tutuyordu. İpek Yolu üzerinde bulunmaları, ticaret ağlarına dahil olmalarını sağlamıştır.
- Askeri Güç: Kangarlar, bölgedeki diğer boylarla sık sık çatışmalara girmişlerdir. Özellikle atlı okçulukta oldukça başarılı oldukları bilinmektedir.
1. Kuruluş Dönemi:
Kangar Birliği, 840 yılında Uygur Kağanlığı’nın yıkılmasının ardından Orta Asya ve Hazar Denizi çevresinde oluşan siyasi boşlukta ortaya çıktı. Bu dönemde Batı Göktürk Kağanlığı’nın mirasçısı sayılan çeşitli Türk boyları arasında bir güç merkezi oluşturdu.
2. Kurucuları:
Birlik, çoğunlukla Peçenek boylarıyla ilişkilendirilir. Ancak Kangar ismi, eski Türk kaynaklarında "soylu" ya da "asil" anlamına gelen bir kavram olarak geçer. Bu nedenle Kangar Birliği’nin önderliğini yapan boylar, kendilerini diğer boylardan üstün ve yönetici olarak gören Peçeneklerdi.
Kangar birliği Gelişimi ve Yükselişi
1. Kabile Yapısı:
Kangar Birliği, 11 büyük boydan oluşuyordu. Bu boylar genellikle göçebe veya yarı-göçebe hayat tarzı sürdürüyordu ve hayvancılık, ticaret ve savaş yoluyla geçimlerini sağlıyorlardı.
2. Coğrafi Konum ve Stratejik Önemi:
Kangar Birliği, Hazar Denizi’nin kuzeyi ile Karadeniz’in kuzeyindeki bozkırları kontrol altına alarak, hem Doğu Avrupa hem de Orta Asya’daki ticaret yollarını denetim altında tutmuştu. Bu durum, birliğe ekonomik ve siyasi güç kazandırdı.
3. Peçeneklerle Bağlantı:
Peçenekler, Kangar Birliği’nin ana unsuru olarak Karadeniz’in kuzeyindeki bozkırlara hâkim oldu ve bölgedeki diğer Türk boylarını bir araya getirdi. Ancak, 10. yüzyılın ortalarına doğru, Kuman-Kıpçak ve Oğuz boylarının baskısı nedeniyle bu birlik zayıflamaya başladı.
Kangar birliğinin Tarihi Rolü ve Mirası
1. Askeri Güç:
Kangar Birliği, Bizans, Hazarlar ve Ruslar ile ilişkilerde güçlü bir askeri güç olarak ortaya çıktı. Birlik, özellikle Bizans İmparatorluğu ile çeşitli ittifaklar kurarak Hazarlar ve Oğuzlar gibi diğer güçlere karşı denge unsuru oldu.
2. Kültürel Etki:
Kangar Birliği, Türk göçebe kültürünü Karadeniz’in kuzeyinden Doğu Avrupa’ya taşıyan önemli bir aktör oldu. Bu süreç, ilerleyen yüzyıllarda Avrupa’daki Türk boylarının (özellikle Peçenek ve Kumanların) etkisini artırdı.
3. Dağılması ve Mirası:
990’larda Kangar Birliği, hem dış saldırılar (Kıpçak ve Oğuz baskıları) hem de iç çekişmeler nedeniyle çöktü. Ancak bu birlik, Doğu Avrupa’daki Türk varlığının temel taşlarından biri oldu ve Peçenekler ile Kumanlar gibi gruplar üzerinden varlığını hissettirmeye devam etti.
Kangar Birliğinin Çöküşü
Kangar Birliği'nin çöküşü, iç ve dış etkenlerin bir araya gelmesiyle gerçekleşmiştir.
- İç Kavgalar: Farklı boylar arasındaki rekabet ve çıkar çatışmaları, birliğin zayıflamasına neden olmuştur.
- Dış Saldırılar: Arapların bölgeye yaptığı akınlar ve diğer Türk boylarının baskıları, Kangarları zayıflatmıştır. Özellikle Oğuz Konfederasyonu'nun güçlenmesi, Kangar Birliği için ciddi bir tehdit oluşturmuştur.
- Göçler: Baskılar sonucu birçok Kangar boyu, farklı bölgelere göç etmek zorunda kalmıştır. Bu durum, birliğin dağılmasına yol açmıştır.
Kangar birliğinin Tarihte Bıraktığı İzler
1. Etnik ve Siyasi Yapılanma:
Kangar Birliği, Türk boylarının konfederasyon şeklinde örgütlenme geleneğini sürdürdü ve bu modeli sonraki Türk devletlerine miras bıraktı.
2. Batı’ya Göç Hareketleri:
Kangar Birliği'nin dağılmasıyla Türk boylarının batıya göç hareketleri hızlandı ve bu, Avrupa’nın siyasi ve etnik yapısını etkileyen önemli bir unsur oldu.
3. Bizans ve Türk İlişkileri:
Bizans İmparatorluğu, Kangar Birliği’ni sık sık bir müttefik olarak kullanmış ve Türklerin Avrupa siyasetine etkisini artırmıştır. Bu bağlamda, Bizans’ın ileride Selçuklu ve Osmanlılarla kuracağı ilişkilere bir zemin hazırladığı söylenebilir.
Kangar Birliği, Türk tarihinin erken dönemlerinde Batı’ya doğru yayılma, kültür aktarımı ve siyasi örgütlenme bakımından önemli bir dönemi temsil eder. Bu birlik, hem Türklerin Avrupa’daki varlığına hem de göçebe konfederasyonlarının siyaset sahnesindeki yerine dair birçok ipucu sunar.
Yorum Gönder