MEVLANA NASRETTİN HOCAYI NEDEN ÖLDÜRTTÜ

Ahmet Atam
14 Eyl, 2019
Mevlana Nasrettin Hoca'yı öldürttü mü?

Mevlana Nasrettin Hoca'yı öldürttü mü?

Mevlâna'nın Nasreddin Hoca'yı öldürttüğü iddiası doğru mu? Mevlâna ve Ahi Evren mücadelesine ya da Mevlâna ile Nasrettin Hoca arasındaki ilişkiye geçmeden önce, dönemin şartlarını anlamak için geçmişe kısa bir yolculuk yapmak faydalı olacaktır.

Kösedağ savaşı

Kösedağ Savaşı, Türkler için tarihin önemli dönüm noktalarından biridir. 1256 yılında Selçuklu ve Moğol orduları Aksaray yakınlarında karşı karşıya gelir. 
Bu savaşta Selçuklu ordusu ağır bir yenilgi alır. 
Bozgun haberi saraya ulaştığında Sultan ve hanedan üyeleri, hazineyi de yanlarına alarak Konya’dan Alanya’ya kaçar. İç karışıklıklarla birlikte devlet yönetimi tamamen çöker ve ardından isyanlar başlar.

Babailer isyanı

Babailer isyanıyla Selçuklu yönetimine karşı çıkan tasavvuf zümreleri artık Selçuklu otoritesini tamamen reddetmişlerdi. 
Selçuklu toplumunun temelini oluşturan Türkmen zümreleri, yeni bir siyasi oluşumu şekillendirmek için çaba harcıyordu. 
Bu hareketin öncülüğünü Ahi Evran ve Sadreddin Konevi yapıyordu. 
Selçuklu yönetiminden bir fayda gelmeyeceğini düşünen bu kişiler, Türkmen zümrelerine batıya göç etmelerini tavsiye ediyorlardı. 
Sadreddin Konevi, gücü yeten herkesin batıya göç etmesi gerektiğini söylüyordu. Bu, basit bir kaçış planı değil, bilinçli bir stratejiydi.

Batı Anadolu’da Moğol tahakkümünün hissedilmediği, Bizans’ın elindeki toprakların fethedilerek burada Müslüman Türk kültürünün yaşatılmasına olanak sağlayan bir plan ortaya konulmuştu. Bu noktada, Mevlâna ve Ahi Evran’ın bakış açıları farklılık göstermeye başlamıştı.

Prof. Mikail Bayram Mevlâna ve Ahi Evren mücadelesini anlatıyor.

Prof. Mikail Bayram’a göre Ahi Evren ile Nasreddin Hoca aynı kişidir. Ahi Evren ve Sadrettin Konevi, Moğollarla mücadele etmiş, Mevlâna ise Moğolların gücüne boyun eğme yönünde bir tavır sergilemiştir. 
13. yüzyılda Moğollar Anadolu’yu işgal ettiğinde, Mevlâna Moğollarla iş birliği yapmıştır. 
Ahi Evren ise Türkmenleri örgütleyerek Moğollara karşı direniş göstermiştir.
Ahi Evren ve Mevlâna arasında felsefi görüş farklılıklarının yanı sıra bu sebeple de ciddi bir mücadele yaşanmıştır. 
Yetiştikleri ortam ve beslendikleri kaynaklar açısından farklı ekollerden gelen bu iki ismin, böylesine çalkantılı bir siyasi ortamda zıt cephelerde yer alması anlamlıdır.

Mevlâna, Ahi Evren gibi Moğollar ile mücadele etmemiş, yetiştiği tasavvuf ekolu ve teslimiyetçi anlayışı ile var olan durumu korumayı seçmiştir.
Hatta daha da ileri giderek tutumunu Moğol taraftarlığına kadar vardırmıştır
Mevlana’nın Moğollarla yakından kurduğu iletişim ona yakın duran herkesi etkilemiştir.
Onunla beraber hareket eden veya ona bağlılığını bildirenlere dokunulmamıştır.

Hulagu Han Moğolların Anadolu’yu almasından sonra Mevlana’yı Anadolu’nun “Şeyhü-Şuyuhi’r-Rum” olarak görevlendirmiştir.
Mevlana’ya (Rumi) veya Şeyh-i Rum (Pir-i Rum) denmesinin sebebi de budur.
Mevlâna, Mesnevi’ de ve “Divan-i kebir” de:
  • Cuha,
  • Ejder,
  • Mar.
  • Muhannes.
Kendisine en muhalif gördüğü kişiyi ağır bir şekilde tahkir ettiği görülmektedir. 
Bu baş düşmanını 
  • Ejder, mar (yılan), 
  • İblis, muhannes (eşcinsel), 
  • Hadım, ebter (züriyetsiz), 
  • Kundeh, pelid (çirkef), 
  • Mar-gir (yılan avcısı), hırsız gibi 
Kötü sıfatlar ve tahkir edici sözlerle insafsızca kötülemektedir. 
Bütün bu sözlerin aynı kişiyi hedef aldığı açıkça anlaşılmaktadır. Bu kişi, Ahi Evren olarak bilinen Hace Nasiru’din’dir, yani Ahi Evren’dir. 
Mevlâna, zaman zaman bu muhalifini mesleğiyle de anmıştır. 
Onu Dabbağ (derici), Ahi, yalancı, Danişmend (bilge) ve Hace gibi meslek belirten ifadelerle anarak hicvetmiştir.

Ahi Evren Nasrettin Hoca'mıdır?

Prof. Mikail Bayram’a göre Anadolu Ahiliğinin kurucusu Ahi Evren ve latifeleriyle tanıdığımız Nasrettin Hoca aslında aynı kişidir. (Ahi Evren’in gerçek adı Mahmud Nasıruddin’dir.) Ahi Evren, Mevlâna Celalettin Rumi ile girdiği “siyasi” mücadele sonucunda Mevlâna’nın taraftarları tarafından tasfiye edilmiş ve Konya’yı terk etmek zorunda kalmıştır.

Mikail Bayram ayrıca Mevlâna’nın işgalci Moğol yönetimiyle iş birliği yaptığını ve Ahi Evren ile çekişmesinin, Ahilerin Moğol zulmüne karşı direnen Türkmen halkının temsilcileri olarak o dönemdeki mücadelenin ön saflarında yer almasından kaynaklandığını ileri sürmektedir.

Ahi Evren'in öldürülmesi

Bu mücadele sırasında Mevlana’nın oğullarından Alâeddin’in babasına karşı Ahîlerin tarafında yer aldığı ve hatta Moğol yanlısı iktidara karşı Kırşehir’de başlatılan isyana katıldığı için Ahi Evren’le birlikte öldürüldüğünü öne süren Prof. Bayram’ın bu ilginç anlatımı, sunduğu kanıtlar dönemin genel atmosferi içinde değerlendirildiğinde pek de mantıksız görünmüyor; ancak tarihi gerçeklerle tam olarak örtüşmüyor.

Mevlana ve Nasreddin Hoca: Ölüm İddialarının Tarihi Gerçeklerle Analizi

Türk kültür ve tasavvuf tarihinin iki önemli ismi Mevlana Celaleddin-i Rumi ve Nasreddin Hoca, bazen aynı bağlamda ele alınmaya çalışılan tarihi şahsiyetlerdir. 
Son dönemde sosyal medyada ve popüler kültürde sıkça gündeme gelen "Mevlana'nın Nasreddin Hoca'yı öldürttüğü" iddiası, tarihi gerçeklerle hiçbir şekilde bağdaşmayan asılsız bir iddiadır. 
Bu makalede, bu iddiayı tarihi kaynaklar ışığında inceleyip, olayları kronolojik ve tarihsel bağlamda değerlendireceğiz.

Mevlana ve Nasreddin Hoca Kimdir? | Anadolu'nun İki Bilgesi

Bir iddiayı çürütmeden önce, bu iki önemli şahsiyeti tanımak gerekir.

  • Mevlana Celaleddin-i Rumi (1207-1273): Farsça ve Türkçe eserler veren, İslam tasavvufunun en büyük şair ve düşünürlerinden biridir. Özellikle Mesnevi adlı evrensel eseriyle tanınır. Konya'da yaşamış ve burada hayatını kaybetmiştir. Öğretisinin temelinde hoşgörü, aşk ve insanları birleştirme yer alır.
  • Nasreddin Hoca (1208-1284): Türk mizahının, hazır cevapsızlığın ve hikmetin sembolüdür. Fıkralarıyla sosyal hayata dair derin dersler vermiş, toplumun her kesiminden insanın sevgisini kazanmıştır. Akşehir'de yaşamış ve burada defnedilmiştir.

Kronolojik Uyuşmazlık: Tarihler Ne Diyor? | İddianın Çöküşü

İddianın geçersiz olduğunu gösteren en açık ve somut kanıt, iki şahsın yaşam tarihleri arasındaki uyumsuzluktur. 
  • Mevlana'nın Doğum ve Ölüm Tarihi: 30 Eylül 1207 – 17 Aralık 1273
  • Nasreddin Hoca'nın Doğum ve Ölüm Tarihi: 1208 – 1284
Görüldüğü gibi, bu iki önemli kişi aynı dönemde, hatta neredeyse aynı yıllarda (13. yüzyıl) yaşamıştır. 
Mevlana’dan bir yıl sonra doğan Nasreddin Hoca, Mevlana’nın ölümünden sonra da 11 yıl daha yaşamını sürdürmüştür. 
Dolayısıyla, birinin diğerini öldürttüğü iddiası, bu basit kronolojik gerçek karşısında tamamen çürümektedir.

Tarihi Kaynaklar Işığında İnceleme | Belgeler ve Gerçekler

Bu iddiayı destekleyen herhangi bir ciddi tarihi kaynak veya belge bulunmamaktadır.Mevlana ile İlgili Birincil Kaynaklar:Mesnevi: Mevlana'nın en önemli eseridir ve içinde böyle bir olaydan ya da Nasreddin Hoca'ya dair en ufak bir ima bile yer almaz.

  • Menâkıbü'l-Ârifîn (Eflaki): Mevlana ve çevresindekilerin yaşamlarını anlatan en önemli menkıbevi eserdir. Bu kaynakta da böyle bir iddiaya rastlanmaz.
  • Sultan Veled'in Eserleri: Mevlana'nın oğlu ve Mevleviliğin önemli isimlerinden biri olan Sultan Veled'in yazılarında da böyle bir olayın kaydı bulunmamaktadır.

Nasreddin Hoca ile İlgili Kaynaklar:
Nasreddin Hoca'ya ait en eski yazılı metinler ve anlatılarda (15. yüzyıla ait el yazmaları) Mevlana ile bir çatışma yaşandığına ya da onun tarafından öldürüldüğüne dair hiçbir bilgi yer almaz.

İddianın Kökeni Nedir? | Neden Böyle Bir Şehir Efsanesi Doğdu?

Bu tür asılsız iddiaların ortaya çıkma nedenleri şunlar olabilir:

  • Kültürel Çekişme Algısı: Mevlana'nın daha "entelektüel" ve "yüksek kültür," Nasreddin Hoca'nın ise "halkın sesi" olarak görülmesi, bazı çevrelerde yapay bir karşıtlık yaratılmasına yol açabilir.  
  • Sosyal Medya ve Dezenformasyon: İlgi çekmek ya da tarihi bilinçli şekilde çarpıtmak isteyenler, kanıt gerektirmeyen platformlarda bu tarz iddiaları hızla yayabilir.  
  • Tarihi Şahsiyetleri Sömürgeleştirme Çabası: Bazı gruplar, bu önemli şahsiyetleri kendi güncel siyasi ya da ideolojik amaçlarına uygun hale getirmek için gerçekleri çarpıtabilir.  

Sonuç ve Değerlendirme | Tarihe Saygı ve Gerçekler

"Mevlana'nın Nasreddin Hoca'yı öldürttüğü" iddiası, tarihi gerçeklikle hiçbir bağı olmayan, tamamen uydurma ve asılsız bir şehir efsanesidir. 
İki büyük Anadolu bilgesi, aynı coğrafyada aynı zamanda yaşamış, farklı alanlarda insanlara yol göstermiş ve toplumun farklı katmanlarında etkili olmuşlardır. 
Aralarında bir düşmanlık değil, aksine Türk-İslam kültür ve medeniyetine yaptıkları katkılar açısından bir tamamlayıcılık ilişkisi vardır.

Tarihi, duygusal videolardan veya sosyal medya gönderilerinden değil, ciddi akademik kaynaklardan öğrenmek her zaman en doğru yoldur.
Next Post Previous Post