 |
| Bozkurt Destanı: Asena Efsanesi ve Türk Mitolojisindeki Yeri |
Asena: Göktürkler'in Doğuşuna İlham Olan Bozkurt Destanı
Asena Efsanesi (Bozkurt Destanı)
Asena Efsanesi, en bilinen ve en köklü Türk destanlarından biridir. Bu destan, Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşunu ve Türklerin türeyişini mitolojik bir dille anlatır. Destanın birkaç farklı versiyonu bulunur, en yaygın olanı Çin kaynaklarında (özellikle Zhou Kitabı ve Sui Kitabı'nda) kayıtlı olandır.
Destanın Özeti:
Savaş ve Yenilgi: Bir zamanlar Türkler, düşmanları olan bir kavimle (çoğu kaynakta Çinliler olarak geçer) savaşırlar. Savaşta Türkler büyük bir yenilgiye uğrar. Düşman ordusu, tüm Türkleri yok eder; sadece eli ayağı kesilmiş, sakat bırakılmış küçük bir çocuk sağ olarak kalır.
Kurtuluş: Düşman askerleri, bu çocuğun ölüme terk edilerek acı içinde can vereceğini düşünür ve onu bir bataklığa atıp giderler. Ancak çocuk orada ölmez. O sırada bölgede dolaşan dişi bir bozkurt (Asena) çocuğun iniltilerini duyar ve onu bulur.
Asena'nın Merhameti: Bozkurt, çocuğa acır. Onu etiyle besler, korur ve bir mağaraya götürür. Mağara, etrafı dağlarla çevrili, verimli bir ovanda saklıdır.
Birlikte Yaşam ve Türeyiş: Zamanla bozkurt ile çocuk arasında bir bağ oluşur. Bozkurt (Asena) hamile kalır ve on çocuk doğurur. Bu çocuklar büyüdüklerinde dışarıdan kızlarla evlenirler ve çoğalırlar. Yeni bir nesil oluşur. Her biri bir boyun atası olur. Bu topluluk, atalarının hatırasına saygı olarak çadırlarının önüne altından kurt başlı bir sancak dikerler.
Yeni Yurt Arayışı ve Göktürkler'in Doğuşu: Yıllar geçer, mağaradaki halk kalabalıklaşır. Artık bu mağara onlara yetmez olur. Atalarının geldiği topraklara, dış dünyaya gitmek isterler. Ancak mağaranın çıkışı sarp dağlarla ve sık ormanlarla kapalıdır. Bir demirci, etrafı saran dağın demir maden bakımından zengin olduğunu fark eder ve bir çözüm önerir: "Dağı eritelim!"
Halk, odun ve kömür yığarak dağın eteğinde büyük bir ateş yakar. Körüklerle ateşi iyice harlarlar. Sonunda dağ erir ve bir geçit açılır. Türkler, bu geçitten çıkarak atalarının topraklarına, özgürlüğe kavuşurlar.
"Göktürk" İsminin Kökeni: Bu olay, hanedanın adının kaynağı olarak gösterilir. "Göktürk" adı, bu destandaki demirin eritilmesi motifiyle açıklanır. "Gök" mavi rengin yanı sıra "semavi, kutlu, ilahi" anlamlarına da gelir. "Türk" ise "güçlü, kuvvetli" demektir. Destandaki demirin eritilmesi hadisesi, "gök" (mavi/ilahi) ve "türk" (güçlü) kelimelerinin birleşimine ilham vermiş olabilir. Bir diğer yoruma göre ise, kurttan türediklerine inandıkları için "Göktürk" adını almışlardır.
