Stagflasyon nedir?
Stagflasyon, ekonomide hem yüksek enflasyon hem de yüksek işsizlik oranlarının bir arada yaşandığı bir durumdur. Stagflasyon, ekonomik büyümenin yavaşladığı veya durduğu, ancak fiyatların hızla arttığı bir ortamda ortaya çıkar. Stagflasyon hem üreticileri hem de tüketicileri olumsuz etkileyen bir sorundur.
Stagflasyonun nedenleri nelerdir?
Stagflasyonun nedenleri arasında, arz şokları, talep şokları, yanlış para politikaları ve yapısal faktörler sayılabilir.
Arz şokları, üretim maliyetlerinin beklenmedik bir şekilde artması sonucu fiyatların yükselmesine neden olur. Örneğin, petrol fiyatlarının ani bir şekilde artması, enerji maliyetlerini ve dolayısıyla diğer mal ve hizmetlerin maliyetlerini artırır.
Talep şokları, tüketicilerin harcama eğilimlerindeki ani bir düşüş sonucu ekonomik aktivitenin azalmasına neden olur. Örneğin, bir finansal kriz veya salgın durumunda, tüketiciler gelir kaybı veya belirsizlik nedeniyle harcamalarını kısarlar.
Yanlış para politikaları, merkez bankalarının enflasyonu kontrol altına almak için faiz oranlarını yeterince yükseltmemesi veya büyümeyi desteklemek için faiz oranlarını gereğinden fazla düşürmesi sonucu stagflasyona yol açabilir.
Yapısal faktörler, ekonomideki rekabetin azalması, verimliliğin düşmesi, işgücü piyasasındaki katılıklar veya teknolojik değişimlere uyum sağlayamama gibi uzun vadeli sorunlardır.
Türkiye'de Mevcut Ekonomik Koşullar Göz Önüne Alındığında Stagflasyon Riski Var Mıdır?
Türkiye ekonomisi son dönemde ciddi bir enflasyon sorunuyla karşı karşıya. Kasım ayında tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yüzde 21,31 artarak son 19 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Üretici fiyat endeksi (ÜFE) ise yüzde 54,88 ile rekor kırdı.
Bu durum, Türk Lirası'nın değer kaybı, enerji fiyatlarındaki artış, talep daralması ve maliye politikalarındaki belirsizlik gibi faktörlerden kaynaklanıyor.
Peki Türkiye ekonomisi stagflasyon riski taşıyor mu? Stagflasyon, ekonomide hem enflasyonun hem de işsizliğin yüksek olduğu, büyümenin ise düşük veya negatif olduğu bir durumu ifade eder.
Stagflasyonun oluşması için arz eğrisinin sola kayması gerekir. Yani üretim maliyetlerinin artması veya üretim faktörlerinin azalması sonucunda arzın azalması ve fiyatların yükselmesi gerekir.
Türkiye ekonomik büyüme oranları
Türkiye ekonomisi stagflasyon riski taşıyor mu sorusunun cevabı için öncelikle büyüme verilerine bakmak gerekir. Türkiye ekonomisi 2021 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 0,9 büyüdü. Bu oran, beklentilerin altında kaldı ve ikinci çeyrekteki yüzde 21,7'lik büyümenin ardından ciddi bir yavaşlama anlamına geldi. Türkiye ekonomisinin 2021 yılında yüzde 8-9 civarında büyümesi bekleniyor. Ancak bu büyümenin kalıcı olmadığı ve enflasyonist baskılar nedeniyle sürdürülebilir olmadığı da belirtiliyor.
Türkiye işsizlik oranları
İşsizlik oranlarına baktığımızda ise Türkiye'de işsizlik oranının eylül ayında yüzde 11,3 olduğunu görüyoruz. Bu oran, ağustos ayına göre 0,4 puanlık bir artışa işaret ediyor. Geniş tanımlı işsizlik oranı ise yüzde 23,2 olarak gerçekleşti. İşsizlik oranlarının önümüzdeki dönemde daha da artması bekleniyor.
Bu veriler ışığında Türkiye ekonomisinin stagflasyona girdiğini söylemek için henüz erken olduğunu düşünüyorum.
Çünkü stagflasyonun oluşması için hem enflasyonun hem de işsizliğin çok daha yüksek seviyelere çıkması ve büyümenin de negatif olması gerekir. Ancak Türkiye ekonomisi stagflasyon riskini bertaraf etmek için acil önlemler almalıdır. Özellikle para politikasında sıkılaştırma yapılmalı, faizler enflasyona uygun seviyeye çekilmeli, maliye politikasında da bütçe disiplini sağlanmalıdır. Aksi takdirde stagflasyon tehlikesi daha da yakınlaşabilir.
Enflasyonun maliyetini dar gelirlinin üzerine yıkan, kamuda bir türlü tasarrufa yanaşmayan, yapısal önlemler için ayak sürüyen hükümet yüzünden Türk halkını önümüzdeki yıllarda maalesef çok sıkıntılı günler bekliyor gibi