Mombasa Muharebesi: Osmanlı'nın Doğu Afrika'daki Son Macerası.
Mombasa Muharebesi, 5 Mart 1589'da günümüz Kenya sınırları içerisindeki bir liman şehri olan Mombasa'da gerçekleşmiştir. Bu muharebe, Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğu Afrika kıyılarında yürüttüğü faaliyetlerin son bulduğu ve Portekiz İmparatorluğu'nun bölgedeki egemenliğini yeniden sağladığı bir dönüm noktasıdır.Osmanlı-Portekiz Savaşları
16. Yüzyıl, Osmanlı ve Portekiz arasında Hint Okyanusu'nda bir rekabetin başladığı bir yüzyıldır. Portekiz, 1498'de Vasco da Gama'nın Hindistan'a ulaşmasıyla birlikte, Doğu Afrika, Hindistan ve Güneydoğu Asya kıyılarında ticari ve siyasi nüfuz kurmaya başlamıştır.Bu bölgelerdeki Müslüman devletler ve halklar, Portekiz'in baskıcı ve sömürgeci politikalarından rahatsız olmuş ve Osmanlı'ya yardım çağrısında bulunmuşlardır.
Osmanlı, 16. Yüzyılın başlarında Mısır ve Suriye'yi fethederek Akdeniz'de hâkim güç haline gelmiştir.
Ayrıca Yemen, Habeşistan ve Basra Körfezi'nde de etkinlik göstermiştir.
Osmanlı, Hint Okyanusu'na açılan bu kapılardan yararlanarak, Portekiz'e karşı mücadele etmek isteyen Müslüman devletlere destek vermeye başlamıştır.
Bu amaçla, 1538'de Süleyman Reis komutasında bir donanma Hint Okyanusu'na gönderilmiştir.
Süleyman Reis, Aden'i ele geçirmiş, Hürmüz Boğazı'na kadar ilerlemiş ve Portekiz donanmasını yenmiştir.
Ancak daha sonra ölmüştür.
Süleyman Reis'in ölümünden sonra, Osmanlı'nın Hint Okyanusu'ndaki faaliyetleri azalmıştır. Ancak bölgedeki Müslüman devletlerin yardım talepleri devam etmiştir.
Bunlardan biri de Doğu Afrika kıyısındaki Mombasa şehriydi.
Şehirde çoğunlukla Müslüman Swahili halkı yaşıyordu.
Şehir, 1505'te Portekiz donanması tarafından zapt edilmişti.
Portekiz, şehri sömürgeleştirmiş ve yerel halka zulmetmişti.
Şehirde birkaç kez isyanlar çıkmış ve şehir el değiştirmişti.
Ancak Osmanlı'nın bölgeye gelmesine kadar durum Portekiz kontrolündeydi.
Hasan Paşa da Emir Ali Bey komutasında bir kadırga ve birkaç küçük tekneden oluşan kuvvetleri bölgeye gönderdi.
Emir Ali Bey, 1585'te Mombasa'ya ulaştı ve şehri Portekiz'den kurtardı.
Bunun üzerine Mombasa ile birlikte Makdişu, Berâve, Lamu, Pemba kentleri Osmanlı İmparatorluğu'na bağlılığını bildirdi.
Emir Ali Bey, bölgede Osmanlı hakimiyetini sağlamak için çalışmalar yaptı.
Ancak Portekiz, Mombasa gibi stratejik bir liman kentini geri almak niyetindeydi.
Portekiz 18 parçalık bir donanma ile Emir Ali Bey'in üzerine, Mombasa'ya gönderdi.
5 Mart 1589'da deniz bombardımanına müteakip başlayan Portekiz saldırıları sonucunda Osmanlı donanması yakılmış ve Mombasa kalesi de ele geçirilmişti.
Karaya çıkmak mecburiyetinde kalan Emir Ali Bey ve kuvvetleri ise Portekizlilerle iş birliğinde olan Zimba Kabilesi güçlerince mağlup edildi.
Tarihçi Yılmaz Öztuna “Doğu Afrika’da Türkler” adlı yazısında savaşın sonucu için şu cümleleri kullanır:
Osmanlı, 16. Yüzyılın başlarında Mısır ve Suriye'yi fethederek Akdeniz'de hâkim güç haline gelmiştir.
Ayrıca Yemen, Habeşistan ve Basra Körfezi'nde de etkinlik göstermiştir.
Osmanlı, Hint Okyanusu'na açılan bu kapılardan yararlanarak, Portekiz'e karşı mücadele etmek isteyen Müslüman devletlere destek vermeye başlamıştır.
Bu amaçla, 1538'de Süleyman Reis komutasında bir donanma Hint Okyanusu'na gönderilmiştir.
Süleyman Reis, Aden'i ele geçirmiş, Hürmüz Boğazı'na kadar ilerlemiş ve Portekiz donanmasını yenmiştir.
Ancak daha sonra ölmüştür.
Süleyman Reis'in ölümünden sonra, Osmanlı'nın Hint Okyanusu'ndaki faaliyetleri azalmıştır. Ancak bölgedeki Müslüman devletlerin yardım talepleri devam etmiştir.
Bunlardan biri de Doğu Afrika kıyısındaki Mombasa şehriydi.
Mombasa Şehri
Mombasa, Doğu Afrika ticaret güzergahında oldukça stratejik bir konumda olan bir liman şehriydi.Şehirde çoğunlukla Müslüman Swahili halkı yaşıyordu.
Şehir, 1505'te Portekiz donanması tarafından zapt edilmişti.
Portekiz, şehri sömürgeleştirmiş ve yerel halka zulmetmişti.
Şehirde birkaç kez isyanlar çıkmış ve şehir el değiştirmişti.
Ancak Osmanlı'nın bölgeye gelmesine kadar durum Portekiz kontrolündeydi.
Mombasa Seferi
16. Yüzyılın sonlarına gelindiğinde, bölge Müslümanları Yemen valisi Hasan Paşa'ya yardım çağrısında bulundular.Hasan Paşa da Emir Ali Bey komutasında bir kadırga ve birkaç küçük tekneden oluşan kuvvetleri bölgeye gönderdi.
Emir Ali Bey, 1585'te Mombasa'ya ulaştı ve şehri Portekiz'den kurtardı.
Bunun üzerine Mombasa ile birlikte Makdişu, Berâve, Lamu, Pemba kentleri Osmanlı İmparatorluğu'na bağlılığını bildirdi.
Emir Ali Bey, bölgede Osmanlı hakimiyetini sağlamak için çalışmalar yaptı.
Ancak Portekiz, Mombasa gibi stratejik bir liman kentini geri almak niyetindeydi.
Mombasa Kuşatması
Dönem 3. Murat dönemidirPortekiz 18 parçalık bir donanma ile Emir Ali Bey'in üzerine, Mombasa'ya gönderdi.
5 Mart 1589'da deniz bombardımanına müteakip başlayan Portekiz saldırıları sonucunda Osmanlı donanması yakılmış ve Mombasa kalesi de ele geçirilmişti.
Karaya çıkmak mecburiyetinde kalan Emir Ali Bey ve kuvvetleri ise Portekizlilerle iş birliğinde olan Zimba Kabilesi güçlerince mağlup edildi.
Tarihçi Yılmaz Öztuna “Doğu Afrika’da Türkler” adlı yazısında savaşın sonucu için şu cümleleri kullanır:
Mombasa Türklerden alındı, Emir Ali Bey esir edildi ve Lizbon’a götürüldü.Türk leventleri, güneybatı' ya, Tanganyika’ya kaçtılar.Fakat Güneydoğu Afrika’yı harabeye çeviren Bantu ırkından Zimbaların eline düştüler. Yamyam olan Zimbalar, yakaladıkları Türk leventlerini kızartıp yediler.
Muharebenin sonucunda esir düşen Emir Ali Bey ise Portekiz başkenti Lizbon'a götürüldü. Bu seferden sağ dönen tek bir kimse dahi olmadı
Mombasa Muharebesi'nin Sonuçları
Mombasa Muharebesi, Osmanlı'nın Doğu Afrika'daki son macerası oldu.Bu muharebeyle birlikte, Osmanlı'nın Hint Okyanusu'ndaki etkinliği sona erdi.
Portekiz, bölgedeki egemenliğini yeniden sağladı.
Ancak bu egemenlik de uzun sürmedi.
17. Yüzyılın başlarında, İngiltere ve Hollanda gibi yeni güçler Hint Okyanusu'na girdiler ve Portekiz'in nüfuzunu zayıflattılar.
Kaynaklar:
- MOMBASA, TDV İslam Ansiklopedisi
- A Military History of Africa, Timothy J. Stapleton
- Mombasa Muharebesi- Vikipedi
- Binlerce Osmanlı Askerinin Yamyamlar Tarafından Yendiği Olay, Webtekno
Yorum Gönder