Genel af: Toplumsal barış mı, yoksa adaletsizlik mi? - KENDİME YAZILARIM

Son günlerde bir genel af söylentisi var, bilhassa sosyal medyada gündeme getirilen, Türkiye'de bugün için genel af ihtiyacı var mıdır, ülkeler neden genel af ilan etme ihtiyacı duyarlar, devletin kişiye karşı işlenmiş suçları affetme hakkı var mıdır? Genel affın fayda ve zararlar nelerdir?

Türkiye'de ilan edilen genel aflar

Türkiye'de Cumhuriyet döneminden günümüze kadar TBMM tarafından çıkarılan bütün genel af kanunların önemli olanları şu şekilde sıralanabilir:

• 7 Ocak 1922 Genel Af Kanunu: TBMM'nin ilk genel af kanunudur. 1922'de işlenmiş suçlara verilen cezaların tamamına affa tabi tutulmuştur.
• 26 Aralık 1923 Genel Af Kanunu: 29 Ekim 1923'e kadar işlenmiş suçlara verilen cezaların yarısına affa tabi tutulmuştur.
• 16 Nisan 1924 Genel Af Kanunu: Lozan Barış Antlaşması'nın VIII. Ekine bağlı beyannamede yer alan, karşılıklı genel af ilan edilmesine yönelik madde gereğince çıkarılmıştır.
• 23 Kasım 1933 Genel Af Kanunu: Cumhuriyet'in 10. Yıldönümünde çıkarılmıştır. 29 Ekim 1933'e kadar işlenmiş suçlara verilen cezaların tamamına affa tabi tutulmuştur.
• 27 Mayıs 1960 Genel Af Kanunu: 27 Mayıs Darbesi'nin ardından çıkarılmıştır. 27 Mayıs 1960'a kadar işlenmiş suçlara verilen cezaların tamamına affa tabi tutulmuştur.
• 22 Temmuz 1963 Genel Af Kanunu: 1960'lı yıllardaki siyasi ve ekonomik krizler nedeniyle çıkarılmıştır. 22 Temmuz 1963'e kadar işlenmiş suçlara verilen cezaların tamamına affa tabi tutulmuştur.
• 24 Ekim 1966 Genel Af Kanunu: 1960'lı yıllardaki siyasi ve ekonomik krizler nedeniyle çıkarılmıştır. 24 Ekim 1966'ya kadar işlenmiş suçlara verilen cezaların tamamına affa tabi tutulmuştur.
• 15 Temmuz 1974 Genel Af Kanunu: 12 Mart 1971 Muhtırası ve 12 Eylül 1980 Darbesi'nden etkilenen kişileri kapsayacak şekilde çıkarılmıştır. 
• 15 Temmuz 1974'e kadar işlenmiş suçlara verilen cezaların tamamına affa tabi tutulmuştur.
• Rahşan Affı, 22 Aralık 2000 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilen ve 23 Nisan 1999 tarihinden önce işlenen suçlara erteleme veya şartlı salıverme getiren af kanunudur, Yasanın asıl adı "Şartla Salıverme ve Erteleme Yasası" olmasına rağmen, kamuoyunda "Rahşan Affı" olarak bilinmektedir, Rahşan Affı, DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümeti tarafından çıkarılmıştır.
• 2012 yılında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na göre devlet memurluğundan çıkarılanların göreve iade edilmeleri kanunu.
• 2020 yılında TBMM tarafından çıkarılan infaz düzenlemesi, kapsamlı bir af niteliğindedir. 

  Bu düzenlemeyle, birçok suçtan hükümlü olan kişilerin cezaları indirilmiş veya tamamen kaldırılmıştır.

  
  

Bu genel af kanunlarına ek olarak, çeşitli suçlar için özel af kanunları da çıkarılmıştır. 

Örneğin:

• 25 Eylül 1980 tarihinde çıkarılan af kanunu, ateşli silahlar konusundaki suçları kapsamıştır. 
• 25 Aralık 1985 tarihinde çıkarılan af kanunu ise memurların disiplin cezalarını kapsamıştır. 
• 25 Mart 1988 tarihinde çıkarılan af kanunu ise ceza indirimi öngörmüştür.

 

Genel affa neden ihtiyaç duyulur

Ülkeler, çeşitli nedenlerle genel af ilan edebilirler. 

Genel afların en yaygın gerekçeleri şunlardır:

 Siyasi nedenler: Ülkede yaşanan siyasi bir krizin veya çatışmanın sona ermesi için genel af ilan edilebilir.  

Sosyal nedenler: Ülkede yaşanan bir toplumsal olay veya felaketin ardından genel af ilan edilebilir. 

 Hukuksal nedenler: Ceza hukuku sistemindeki bir boşluk veya adaletsizlik nedeniyle genel af ilan edilebilir.  

Türkiye'de genel af ilan etme yetkisi TBMM'ye aittir. 

TBMM, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar verebilir.

Türkiye'de genel af ihtiyacı var mıdır?

Türkiye'de genel af ihtiyacı olup olmadığı konusunda farklı görüşler vardır. 

Bazıları, ülkedeki cezaevlerindeki nüfusun artması ve ceza hukukunun katılaşması nedeniyle genel af ilan edilmesi gerektiğini savunmaktadır. 

Diğerleri ise, genel af ile suç işlemenin önlenmesi için caydırıcılığın azalacağını ve bunun da suç oranlarında artışa neden olacağını iddia etmektedir.
Genel af ilan edilmesinin olumlu ve olumsuz yönleri vardır. 

Genel affın olumlu yönleri şunlardır:

Cezaevlerindeki nüfusu azaltır.
Ceza hukukunun katılığını azaltır.
Suç işleyenlerin yeniden topluma kazandırılmasını kolaylaştırır.

Genel affın olumsuz yönleri şunlardır: 

Suç işlemenin önlenmesi için caydırıcılığı azaltır.
Suç oranlarında artışa neden olabilir.
Devletin maddi kaynaklarını tüketir.

Sonuç olarak, genel af ilan edilmesinin gerekli olup olmadığı, ülkenin sosyo-ekonomik ve hukuki koşullarına göre değerlendirilmelidir.

Devlet, siyasi nitelikli düşünce suçlarını affedebilir, affetmeli de lakin kişiye karşı işlenmiş suçları affetme yetkisi olmamalı, cana, mala, ırza namusa karşı işenmiş suçların affetme yetkisi devlette değil, zarar görende olmalı, helalleşmeden ödeşme olmaz.