Toba Türklerinin tarihi
Budist Türkler Tobalar, Moğolistan'ın kuzeyindeki Tuva Cumhuriyeti'nde yaşayan bir Türk halkıdır.
Tarihte, Budizm'i benimseyen ilk Türk topluluklarından biri olan Tobalar, 13. Yüzyılda Moğol İmparatorluğu'nun egemenliği altına girmişlerdir.
17. Yüzyılda Rusya'nın baskısıyla Çin'den ayrılan Tobalar, 18. Yüzyılda Rusya'ya bağlanmışlardır.
20. Yüzyılda Sovyetler Birliği'nin parçası olan Tuva Cumhuriyeti, 1991'de bağımsızlığını ilan etmiştir.
Türk boyu Toba kültürü
Tobaların kültürü, Budizm'in yanı sıra geleneksel Türk ve Moğol inançlarını da yansıtmaktadır. Tobalar, at yetiştiriciliği, avcılık, balıkçılık ve hayvancılıkla uğraşmaktadır.
Tobaların müziği, dünyaca ünlü boğaz şarkıcılığı ve çeşitli enstrümanlarla zengindir.
Tobaların dili, Türk dillerinin Sibirya koluna ait olup, Kiril alfabesiyle yazılmaktadır.
Tobaların sayısı, 2010 yılında yapılan nüfus sayımına göre yaklaşık 264 bin kişidir.
Bunların 223 bini Tuva Cumhuriyeti'nde, 31 bini Moğolistan'da ve 10 bini de Rusya'nın diğer bölgelerinde yaşamaktadır.
Tobalar, Tuva Cumhuriyeti'nin %82'sini oluşturmaktadır.
Türkler arasında Budizm 385-550 yılları arasında Kuzey Çin’de kurulan Toba Devleti zamanında yayılmıştır.
Aslen Türk olan Tobalar memur olarak Çinlileri kullanıyorlardı.
Tobalar zamanla Budizm’i kabul ettiler ve Çinlileştiler.
8. yy. da Çinlilerle iş birliği yapan ve diğer Türklerle savaşan Uygurlar önce Mani, daha sonra Buda dinini kabul ettiler.
Doğu Türkistan’da yaşayan Uygurlar dinlerini değiştirmekle beraber dillerini korudular ve Türkçe pek çok eser meydana getirdiler.
Göktürkler ise kendi örf ve adetlerine uymadığı için bu dini kabul etmediler.
Gerçekten de Türklerin hayata bakışı ile Budizm arasında büyük fark vardı:
Türklerde hayvan eti yemek günah değildir.
Tam tersine onların başlıca gıdası hayvan etidir.
Oysa Budizm’in beş büyük günahından biri hayvan dahil, canlı varlık öldürmekti.
Kültüründe avcılık ve hayvan eti yemek olan Türkler bu nedenle Budizm’le çok uyuşamadılar ve Budizm bu nedenle Türkler arasında fazla yayılamadı.
Tobaların dili, Türk dillerinin Sibirya koluna ait olup, Kiril alfabesiyle yazılmaktadır.
Tobaların sayısı, 2010 yılında yapılan nüfus sayımına göre yaklaşık 264 bin kişidir.
Bunların 223 bini Tuva Cumhuriyeti'nde, 31 bini Moğolistan'da ve 10 bini de Rusya'nın diğer bölgelerinde yaşamaktadır.
Tobalar, Tuva Cumhuriyeti'nin %82'sini oluşturmaktadır.
Türkler arasında Budizm 385-550 yılları arasında Kuzey Çin’de kurulan Toba Devleti zamanında yayılmıştır.
Aslen Türk olan Tobalar memur olarak Çinlileri kullanıyorlardı.
Tobalar zamanla Budizm’i kabul ettiler ve Çinlileştiler.
8. yy. da Çinlilerle iş birliği yapan ve diğer Türklerle savaşan Uygurlar önce Mani, daha sonra Buda dinini kabul ettiler.
Doğu Türkistan’da yaşayan Uygurlar dinlerini değiştirmekle beraber dillerini korudular ve Türkçe pek çok eser meydana getirdiler.
Göktürkler ise kendi örf ve adetlerine uymadığı için bu dini kabul etmediler.
Gerçekten de Türklerin hayata bakışı ile Budizm arasında büyük fark vardı:
Türklerde hayvan eti yemek günah değildir.
Tam tersine onların başlıca gıdası hayvan etidir.
Oysa Budizm’in beş büyük günahından biri hayvan dahil, canlı varlık öldürmekti.
Kültüründe avcılık ve hayvan eti yemek olan Türkler bu nedenle Budizm’le çok uyuşamadılar ve Budizm bu nedenle Türkler arasında fazla yayılamadı.
Tuva Cumhuriyeti ve Türkiye ilişkileri
Budist inancındaki Toba Türklerinin yaşadığı Tuva Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki siyasi ve kültürel ilişkiler var mıdır varsa nelerdir?
Bu sorunun cevabını aramak için, öncelikle Toba Türkleri ve Tuva Cumhuriyeti hakkında biraz bilgi vermek gerekir.
Toba Türkleri, Moğolistan'ın kuzeyinde ve Rusya'nın güneyinde yer alan Tuva Cumhuriyeti'nde yaşayan bir Türk halkıdır.
Toba Türkleri, Budizm'in Tibetçe konuşan bir kolu olan Lamaizm'i benimsemişlerdir.
Tuva Cumhuriyeti ise, 1921 yılında kurulan ve 1944 yılında Sovyetler Birliği'ne katılan bir devlettir.
1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla bağımsızlığını ilan etmiştir.
Tuva Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu'na bağlı bir özerk cumhuriyettir.
Toba Türkleri ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki siyasi ve kültürel ilişkiler, tarihsel, dilsel ve etnik bağlardan kaynaklanmaktadır.
Toba Türkleri, Türkiye'deki Oğuz boylarından biri olan Kayı boyunun soyundan gelmektedir.
(Kayı boyunun Osmanlı hanedanının atası olduğu geleneksel bir anlatıdır, ancak bunun tarihi bir gerçeklik taşıdığına dair kesin kanıtlar bulunmamaktadır. Bazı tarihçiler, Kayı boyunun Oğuzların en asil boyu sayılmasından dolayı Osmanlı hanedanına yakıştırıldığını ileri sürmektedirler, Kayı boyu ile Tobalar arasındaki ilişki ise daha da belirsizdir. Tobalar, Moğolistan'ın güneyinde Tuva Cumhuriyeti'nde yaşayan bir Türk halkıdır. Tobaların kökeni hakkında çeşitli görüşler vardır. Bazıları, Tobaların Oğuzların Kayı boyundan geldiklerini iddia ederken, bazıları ise Tobaların Kıpçaklarla akraba olduklarını savunmaktadır)
Bu nedenle, Toba Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasında yakın bir akrabalık vardır.
Toba Türkleri, Türkiye'yi kendilerine yakın hissettikleri bir ülke olarak görmektedirler.
Türkiye Cumhuriyeti ise, Toba Türklerinin kültürel mirasını korumak ve geliştirmek için çeşitli projeler yürütmektedir.
Örneğin, 2009 yılında Ankara'da Toba Kültür Evi açılmıştır.
Bu kültür evi, Toba Türklerinin el sanatları, müzik, dans ve geleneklerini tanıtmak amacıyla kurulmuştur.
Ayrıca, Türkiye'den Tuva Cumhuriyeti'ne eğitim, sağlık, tarım ve turizm alanlarında yardım ve iş birliği yapılmaktadır.
Toba Türkleri ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki siyasi ve kültürel ilişkilerin geleceği ise, karşılıklı saygı ve anlayışa dayanmaktadır.
Toba Türkleri, Budist inançlarını sürdürürken, Türkiye Cumhuriyeti'nin laik ve demokratik yapısına saygı duymaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti ise, Toba Türklerinin özerklik haklarını desteklerken, Rusya Federasyonu ile iyi ilişkilerini korumaktadır.
Bu şekilde, Toba Türkleri ile Türkiye Cumhuriyeti arasında hem tarihi hem de güncel bir bağ bulunmaktadır.
Kaynaklar:
: https://tr.wikipedia.org/wiki/Kay%C4%B1_boyu
: https://tarihtenyazilar.com/2021/01/02/osmanli-hanedani-ve-kayi-boyu/
: https://www.tarihte.net/osmanlilar-kayi-boyundan-degildi/
: https://tr.wikipedia.org/wiki/Tobalar
: https://www.turkcuturanci.com/turkcu/tobalar-tuva-turkleri-turk-milletinin-bir-parcasi-turk-oguz-kayi-boyu-turk-tarihi-turk-dili-turk-kulturu-turk-medeniyeti-turk-devletleri-turk-birlik-ve-beraberligi-vt11314.0.html