Tarihi süreç içinde Türk Ermeni ilişkileri

Tarihi süreç içinde Türk Ermeni ilişkileri, Türk ve Ermeni halkları, tarih boyunca Anadolu'da birlikte yaşamış ve çeşitli dönemlerde yakın ilişkiler kurmuştur. Bu ilişkiler, zaman zaman gerginliklere de sahne olmuş olsa da, genel olarak barış ve uyum içinde sürdürülmüştür.

Tarih öncesi çağlardan Osmanlı dönemine kadar Türk Ermeni ilişkileri

Türk ve Ermeni halkları arasındaki ilk ilişkiler, tarih öncesi çağlara kadar uzanmaktadır. MÖ 3. binyılda, Anadolu'da kurulan Urartu Krallığı'nda Ermenilerin yaşadığı bilinmektedir. MÖ 1. binyılda ise, bölgeye gelen Türk kavimleri ile Ermeniler arasında ilk etkileşimler yaşanmıştır.

Osmanlı Devleti'nin kurulmasından sonra, Türk ve Ermeni halkları arasındaki ilişkiler daha da yakınlaşmıştır. Osmanlı Devleti, Ermenileri "millet-i sadıka" (sadık millet) olarak kabul etmiş ve onlara geniş haklar tanımıştır. Ermeniler, Osmanlı Devleti'nde ticaret, bilim, sanat ve siyaset alanlarında önemli başarılar elde etmişlerdir.

19. yüzyıldan günümüze Türk Ermeni ilişkileri

19.yüzyılda, Avrupa'da yaşanan milliyetçilik hareketleri, Ermeniler üzerinde de etkili olmuştur. Bu dönemde, Ermeniler arasında bağımsız bir devlet kurma isteği güçlenmiştir. 

Bu durum, Türk ve Ermeni halkları arasındaki ilişkileri olumsuz etkilemeye başlamıştır, yüzyılın başlarında, Osmanlı Devleti'nde yaşanan siyasi ve ekonomik sorunlar, Ermeni sorununun daha da derinleşmesine neden olmuştur. 

1915 yılında, Osmanlı Devleti, Ermenilerin bir kısmını tehcir etmiştir. 

Bu olay, Türk ve Ermeni halkları arasındaki ilişkilerde derin bir yara açmıştır.

Cumhuriyet döneminde, Türkiye ve Ermenistan arasındaki ilişkiler, sınır sorunları nedeniyle gergin bir seyir izlemiştir. 

1991 yılında, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını ilan eden Ermenistan, Dağlık Karabağ'ı işgal etmiştir. 

Bu durum, Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin tamamen kopmasına neden olmuştur.

Türkiye ve Ermenistan, 2009 yılında, diplomatik ilişkilerini yeniden kurmayı ve işbirliği alanlarında anlaşmalar imzalamayı başarmıştır. 

Ancak, Dağlık Karabağ sorunu çözülmediği sürece, iki ülke arasındaki ilişkilerin tam anlamıyla normalleşmesi mümkün görünmemektedir.

Türk-Ermeni ilişkilerini etkileyen başlıca faktörler

Türk ve Ermeni halkları arasındaki ilişkileri etkileyen başlıca faktörler şunlardır:

• Tarihsel faktörler: Türk ve Ermeni halkları, tarih boyunca Anadolu'da birlikte yaşamış ve çeşitli dönemlerde yakın ilişkiler kurmuştur. Ancak, tarih boyunca yaşanan bazı olaylar, iki ülke arasındaki ilişkileri olumsuz etkilemiştir.
• Siyasi faktörler: Türk ve Ermeni halkları arasındaki ilişkiler, siyasi gelişmelerden de önemli ölçüde etkilenmiştir. Örneğin, Osmanlı Devleti'nin son döneminde yaşanan siyasi ve ekonomik sorunlar, Ermeni sorununun daha da derinleşmesine neden olmuştur.
• Kültürel faktörler: Türk ve Ermeni halkları, farklı kültürlere sahiptir. Bu farklılıklar, zaman zaman iki ülke arasındaki ilişkilerde gerginliklere neden olmuştur.
• Dini faktörler: Türk ve Ermeni halkları, farklı dinlere mensuptur. Bu durum, zaman zaman iki ülke arasındaki ilişkilerde önyargılara neden olmuştur.

Türk-Ermeni ilişkilerinin geleceği

Türk ve Ermeni halkları arasındaki ilişkilerin geleceği, büyük ölçüde Dağlık Karabağ sorununun çözülmesine bağlıdır. 

Dağlık Karabağ sorunu çözülürse, iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için önemli bir adım atılmış olacaktır. 

Ancak, sorunun çözümü için her iki ülkenin de siyasi iradesini göstermesi gerekmektedir.

Dağlık Karabağ sorununun çözülmesinin yanı sıra, Türk ve Ermeni halkları arasındaki kültürel ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi de ilişkilerin normalleşmesi için önemli bir rol oynayacaktır. 

İki ülke arasındaki kültürel ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, iki halkın birbirini daha iyi tanımasına ve önyargıların ortadan kalkmasına yardımcı olacaktır.

Türk Ermeni ilişkileri, tarihte birçok dönem ve olaya tanıklık etmiş karmaşık ve hassas bir konudur. Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşundan itibaren Ermeniler, devletin çeşitli alanlarında önemli görevler üstlenmiş, ticaret, sanat, kültür ve eğitimde katkıda bulunmuşlardır. ¹² 

Ancak 19. yüzyılın sonlarına doğru Ermeniler, Osmanlı Devleti'nin parçalanma sürecinde bağımsızlık arayışına girmiş, Rusya, İngiltere ve Fransa gibi devletlerin desteğiyle ayaklanmalar çıkarmış, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı ordusuna karşı silahlı mücadele vermiştir. ² 

Bu durum, Osmanlı yönetiminin Ermeni tebaasına karşı sert tedbirler almasına, 1915 yılında Ermeni Kırımı olarak adlandırılan ve Ermenilerin Anadolu'dan zorla göç ettirilmesine neden olmuştur. ² 

Bu olay, Türkiye ve Ermenistan arasında halen devam eden bir anlaşmazlık konusudur. 

Ermenistan, bu olayı soykırım olarak tanımlarken, Türkiye ise bunu reddederek, olayın tarihi ve siyasi bağlamını göz önünde bulundurulması gerektiğini savunmaktadır. ¹


Ermenistan'ın 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Türkiye, Ermenistan'ı tanıyan ilk devletlerden biri olmuş, ancak Ermenistan'ın Azerbaycan ile Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle savaşa girmesi, Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin gelişmesini engellemiştir. ¹ 

Türkiye, 1993 yılında Ermenistan ile olan sınır kapılarını kapatmış, Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünü desteklemiştir. ¹ 

2009 yılında Türkiye ve Ermenistan arasında normalleşme protokolleri imzalanmış, ancak bu protokoller hiçbir zaman yürürlüğe girmemiştir. ¹ 

2020 yılında Ermenistan ve Azerbaycan arasında yeniden patlak veren Dağlık Karabağ Savaşı, Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkileri daha da gerilmiştir. ¹
 
Kaynak: 
(1) Ermenistan-Türkiye ilişkileri - Vikipedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Ermenistan-T%C3%BCrkiye_ili%C5%9Fkileri.
(2) Osmanlı Ermenileri - Vikipedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Osmanl%C4%B1_Ermenileri.
(3) “Tarihten Günümüze Türk-Ermeni İlişkileri ve Aracısız Yeni Dönem .... https://haber.aku.edu.tr/2022/02/24/tarihten-gunumuze-turk-ermeni-iliskileri-ve-aracisiz-yeni-donem-soylesisi-duzenlendi/.
(4) TARİHTE TÜRK-ERMENİ İLİŞKİLERİ VE ERMENİ SORUNU. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/28395.