CHP ve Öğretilmiş Çaresizlik Beş Maymun Deneyi

🎭 Beş Maymun ve Bir Parti – Politik Bir Öykü

CHP neden iktidar olamıyor?

Bir laboratuvar değil, bir tarihi bina: adı “Altı Ok Kulesi.” İçeride beş maymun değil, beş kuşak siyasetçi.

Her biri farklı dönemlerden, ama hepsi aynı merdivenin dibinde.

Merdivenin tepesinde bir muz yok, orada “iktidar” var.

Parlıyor ama ulaşılmaz.

İlk kuşak, 1940’lardan: devrimci, idealist, ama korkulu.

Merdivene tırmanmaya çalışıyor, tam o anda yukarıdan buz gibi bir su dökülüyor: darbeler, yasaklar, dış müdahaleler. “Tırmanma!” diyorlar. “Yasak!”

İkinci kuşak geliyor: 1970’ler.

Merdivene yaklaşan olursa, ilk kuşak hemen müdahale ediyor.

Biz denedik, olmadı.

Sen de deneme. Yeni gelenler, refleksle geri çekiliyor.

Artık su dökülmüyor ama korku miras kalmış.

Üçüncü kuşak: 1990’lar.

Merdivene hiç yaklaşmıyorlar. Onlar için iktidar bir tabu. “Biz muhalefetiz,” diyorlar. “Bizim görevimiz eleştirmek, tırmanmak değil.”

Merdiven tozlanıyor, ama kimse silmiyor.

Dördüncü kuşak: 2010’lar.

Genç, enerjik, dijital. Merdivene bakıyor ama yukarı çıkmak yerine altına afiş asıyor: “Adalet Yürüyüşü Buradan Başlar.” Tırmanmak yerine yürümek moda oluyor.

Merdiven hâlâ orada, ama kimse dokunmuyor.

Beşinci kuşak: Bugün.

Merdivene yaklaşmak istiyorlar. Ama diğer dört kuşak hep bir ağızdan bağırıyor: “Yapma! Biz hep böyle yaptık.

Biz hep böyle kaybettik.

Sen de bizim gibi ol.” Yeni kuşak duraksıyor.

Tırmanmak mı, yoksa geleneksel muhalefet mi?

Ve işte burada deneyin özü:

Artık kimse neden tırmanmadığını bilmiyor.

Sadece “böyle gelmiş, böyle gider” diyorlar.

Metaforun CHP'ye Uyarlanması

Oda: Türkiye siyaset sahnesi.
Merdiven ve Meyve: İktidara ve toplumsal dönüşüme ulaşma arzusu.
Soğuk Su Jeti (İlk Nesil): CHP'nin tarihinde yaşadığı, halkla kurmakta zorlandığı bağ, çok partili hayata geçişteki sancılar, askeri müdahaleler ve seçmen tarafından dışlanma korkusunun yarattığı travma.
İlk Nesil Maymunlar: Partinin kurucu kadroları ve onların yaşadığı tarihsel deneyimler.
Gelenekçi Maymunun Uyarısı: "Bu işler böyle yürümüyor", "Bu topraklarda iktidar olunmaz", "Merkeze oynayalım", "Risk almayalım" gibi içe kapanık, temkinli ve değişime kapalı söylemler.
Yeni Nesil Maymunlar: Parti içindeki genç, dinamik, değişim isteyen, iktidar hedefi olan kanatlar ve politikacılar.
Görünmez Duvarı Koruyan Maymunlar: Değişime direnen, "parti içi müesses nizam", geleneksel kodları ve eski refleksleri sürdüren, yenilikçi hamleleri "kural ihlali" olarak gören kesimler.

Çağrıştırdıkları:

Bu metafor, CHP için şunu anlatır:

Parti, tarihinden gelen ve artık geçerli olmayabilecek bazı travmatik deneyimlerin (soğuk su) yarattığı "yapılamazlar" ve "risk alınamazlar" kültürüyle hareket edebilmektedir.

İktidara giden yolda denenmesi gereken yeni stratejiler, söylemler ve politikalar, "içeridekiler" tarafından nedeni sorgulanmadan "bizden olmayan", "başarısız olacağı kesin" veya "geleneğe aykırı" olduğu gerekçesiyle engellenebilmekte ve bu durum partiyi statükoda hapsedebilmektedir.

Sonuç:

Gerçek özgürlük ve iktidar, merdivenin tepesindeki meyveyi elde etmek değil, o merdivene neden ve nasıl çıkılamayacağına dair öğretilmiş çaresizliği sorgulayabilmekte yatar.

Yeni maymun, merdivene yürüdüğünde onu durduranın artık bir su jeti değil, sadece diğer maymunların korkusu olduğunu fark ettiği an, değişim başlayabilir.

Merdivenin Altında Unutulanlar

Tavanı aydınlık bir oda 🏛️
Tam ortasında: bir merdiven
Tepesinde ışıklı bir meyve ☀️
Kimse çıkmasın diye
Görünmez bir duvar örülmüş

İlk nesil geldi 🐒🐒🐒🐒🐒
Açtılar, yürüdüler merdivene
Soğuk sular vurdu yüzlerine 💦
Her adım bir ıslak çığlık
Öğrendiler: “Yasak!”

Sonra biri dedi ki: “Dur!
Bu merdiven kutsal, dokunulmaz
Bırakın meyve dursun orada
Biz koruyalım bu kuralı”
Ve nakış gibi işlediler korkuyu 📜

Yeni biri girdi odaya 🐵
Taze gözlerle baktı merdivene
Neden çıkmıyorsunuz?
Diğerleri tuttu çekti paçalarından
Çıkılmaz!

Su jetleri çoktan susmuştu ama ❌💧
Zincirler yenilenmişti
Korku, geleneğe dönüşmüştü
Merdiven artık bir tabuydu
Meyve ise uzak bir masal

Şimdi o odada yankılanan:
Yapamayız
Etmeyelim!
Yürünmez o yol!
Oysa merdiven bekliyor…
Sadece basmak gerekiyor 🪜✨

Ve merdiven, bir tür tabu olur artık.
Kimse neden tırmanmadığını bilmez,
Sadece “böyle gelmiş, böyle gider”
Diye fısıldıyor görünmez duvarlar.