 |
| Tarihte Kürt isyanları |
Milli Aşireti Ayaklanması (1 Haziran-8 Eylül 1920)
Milli Aşireti Ayaklanması, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinde yaşanan iç karışıklıkların bir örneği olarak tarihe geçmiştir. Bu ayaklanmanın temel nedenleri, gelişimi ve sonuçları şu şekilde özetlenebilir:
Sebepleri
- Merkeziyetçi Yönetim Modeli: Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin merkeziyetçi yönetim anlayışı, otonomiye alışık olan aşiretlerin hoşnutsuzluğuna yol açmıştır. Özellikle, aşiretlerin geleneksel hak ve yetkilerinin kısıtlanması, ayaklanmanın önemli bir nedeni olmuştur.
- Toprak Meseleleri: Aşiretlerin geleneksel olarak kullandıkları toprakların mülkiyeti ve kullanımı hakkındaki belirsizlikler, aşiretler arasında güvensizlik ve devlet yönetimine karşı tepki oluşturmuştur.
- Siyasi ve Ekonomik İstikrarsızlık: Kurtuluş Savaşı'nın hemen ardından yaşanan siyasi ve ekonomik istikrarsızlık, bölgede güvensizliği artırmış ve ayaklanmaların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.
- Aşiret Liderlerinin Etkisi: Milli Aşireti liderlerinin, merkezi hükümete karşı duydukları güvensizlik ve kendi güçlerini koruma isteği, ayaklanmanın başlamasında önemli bir rol oynamıştır.
Gelişimi
Ayaklanma, Urfa merkezli olarak başlamış ve çevre bölgelere yayılmıştır. Aşiretler, merkezi hükümet güçlerine karşı silahlı direniş göstermişlerdir. Ancak, düzenli orduya karşı koyamayan aşiretler, kısa sürede bastırılmıştır.
Sonuçları
- İsyanın Bastırılması: Türk Silahlı Kuvvetleri, kısa sürede isyanı bastırarak merkezi otoritenin sağlanmasında önemli bir adım atmıştır.
- Aşiretlerin Zayıflaması: Ayaklanmanın bastırılmasıyla birlikte, aşiretlerin siyasi ve sosyal etkileri önemli ölçüde azalmıştır.
- Merkeziyetçi Yönetimin Güçlenmesi: Bu olay, Türkiye Cumhuriyeti'nin merkeziyetçi yönetim modelinin güçlenmesine katkı sağlamıştır.
- Bölgedeki Karışıklıkların Artması: Ayaklanma, bölgede bir süreliğine de olsa güvensizliği ve karışıklığı artırmıştır.
Özetle, Milli Aşireti Ayaklanması, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin merkeziyetçi yönetim anlayışı ile yerel güçlerin çakışması sonucu ortaya çıkmış bir olaydır. Bu ayaklanma, hem merkezi hükümetin otoritesini sağlaması hem de aşiretlerin siyasi etkisinin azalması açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur.
Milli aşireti isyanı Kürt isyanları
Kurtuluş Savaşı sırasında İngilizler ve Fransızların kışkırtması üzerine Urfa'da Milli Aşiret tarafından çıkarılan ayaklanmadır., Urfa’da yaşayan Milli aşiretinin Fransızlarla iş birliği yaparak çıkardığı ayaklanmadır. Millî kuvvetlerce bastırılmıştır.
Ermeni faaliyetlerinin artması, bölgede yaşayan Kürt aşiretlerini de kışkırtmaları sonucunda Milli aşireti de ayaklanmıştır.
Aşiret liderlerinden Mahmut, İsmail, Halil ve diğer şahıslar Fransız ve İngilizlerle temasa geçerek Siirt'ten Tunceliye kadar olan bölgeyi idareleri altına almak için harekete geçtiler.
Milli aşiretinin ayaklanmasının bastırılması için 13. Kolordu görevlendirildi.
18 Haziran 1920’de asilerle çarpışma başladı.
Viranşehir bölgesine kadar saldıran asilere nasihat heyetleri gönderilmiş ise de olumlu bir netice alınamadı.
Fransız işgali altındaki bölgeden aldıkları üç bin atlı ve develi ile bin kadar piyadeden ibaret bir kuvvetle
24 Ağustos 1920’de Viranşehir asiler tarafından işgal edildi.
Atatürk Nutuk’ta konuyu şöyle açıklar.
Asiler, aman dilemek maksadıyla geldiklerini söyleyerek o bölgedeki komutanlarımızı kandırarak tedbir almakta ihmale sevk ettiler.
Bu sırada, o civarda dağınık halde bulunan müfrezelerimize hücum ederek Viranşehir’i işgal ettiler.
Haberleşme ve bağlantımıza engel olmak üzere de, o bölgedeki bütün telgraf hatlarını kestiler.
Viranşehir’i işgal eden asiler devlete bağlı olan Karakeçili aşireti mensuplarını öldürdükleri gibi, askerlerin, subayların mallarını da yağma ettiler.
İsyanı bastırmak için 13. Kolordudan Beşinci Tümen görevlendirildi.
Devlete bağlı vatansever aşiretlerin de desteği ile isyancılar yenilerek güneye, çöl tarafına (Suriye) kaçtılar.
Yorum Gönder