Koçi Bey Risaleleri: Osmanlı'dan 21. Yüzyıla Uzanan Öngörüler

Koçi Bey Risaleleri: 17. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Uzanan Bilgelik

Arnavut kökenli devlet adamı Koçi Bey, genç yaşta İstanbul'a getirilmiş ve Topkapı Sarayı'nda eğitilmiş bir bilim ve siyaset uzmanı olarak IV. Murad'a devlet idaresi ve saltanat işlerinde önerilerde bulunmuş, IV. Murad'ın yakın dostu olmuş ve I. İbrahim'e de devlet teşkilatı hakkında bir risale sunmuştur.

Onun önerileri, Osmanlı devlet idaresindeki temel sorunların hala aynı olduğu hissini vermektedir.
Geçmişten günümüze 400 yıl geçmesine rağmen, bu kitapta yer alan bilgiler ve öneriler hala geçerliliğini korumaktadır.

Koçi beyin risaleyi sultana arzı:

Padişahımızın bildiği gibi, Osmanlı hanedanının asil soylarından gelen padişahlar arasında, en geniş topraklara, en zengin hazinelere ve en yüce ululuğa sahip olanı merhum ve mağfur Sultan Süleyman Han'dı.
Ayrıca, dünyanın bozulmasına sebep olan durumlar da onun döneminde ortaya çıktı; 

Ancak devletin en üst seviyesinde olduğu için belirtileri o zamanlarda fark edilememiş olsa da son birkaç yıldır artık görülmeye başlandı.

• Nedimler ve diğer yakın çevre, padişahın huzurunda yer bulup, saltanat işlerine karışarak vezir-i âzamlara tekliflerde bulundular.
• Eğer istekleri kabul edilmezse padişahın huzurunda iftiralar atarak gazabını kışkırttılar, hatta bazılarını katlettirip sürgün ettirdiler.
• Kendi menfaatlerini düşündükten sonra maiyetlerine tımarlar ve zeametler verip, kılıç erbabının hakkını gasp ettiler.
• Halkın malını zayi ettiler ve rüşvet vermeye başladılar.
• Hak sahibi olanlar itibarsız bırakılıp fakirlik içinde kaldılar.
• Tımar ve zeamet sahipleri yok oldu ve savaşlar bir varıp bir yok olmaktan ibaret kaldı.
• Disiplin ve düzen kayboldu ve fitne fesat bu gibi insanlardan kaynaklandı.

Özetle, bu rapor devlet yönetimine yönelik ilk eleştirel rapordur. 

Temel konuları arasında:

• Adam kayırma
• İrtikap
• Zimmet ve 
• Rüşvet bulunmaktadır.

Koçi Bey mezardan kalkıp dirilse bu günde aynısını yazar diye düşünüyorum.
Koçi Bey'in padişahlara sunduğu risaleleri biraz daha rahat ve gayri resmi bir şekilde özetleyelim:

Koçibey Kimdir?

Koçi Bey, 17. yüzyılda yaşamış bir Osmanlı devlet adamı ve yazarıdır. Arnavut kökenli olan Koçi Bey, Enderun'da yetişti ve çeşitli görevlerde bulundu. IV. Murad ve I. İbrahim dönemlerinde padişahlara sunduğu risalelerle tanınır.
Risalelerde Dikkat Çektiği Konular
Koçi Bey risalelerinde Osmanlı Devleti'nin o dönemdeki durumunu ve sorunlarını ele alır.

 

Koçibey risalesinin dikkat çektiği bazı önemli konular:

 

1. Padişahın yetkileri: Koçi Bey, padişahın mutlak güce sahip olması gerektiğini, ancak bu gücü adil ve merhametli bir şekilde kullanması gerektiğini savunur.
2. Devlet teşkilatı: Koçi Bey, devlet teşkilatının liyakat ve dürüstlük esasına göre düzenlenmesi gerektiğini, rüşvet ve adam kayırmanın önlenmesi gerektiğini vurgular.
3. Askeri sistem: Koçi Bey, ordunun güçlü ve disiplinli olması gerektiğini, askerlerin iyi eğitilmesi gerektiğini savunur.
4. Vergi sistemi: Koçi Bey, vergilerin adil bir şekilde toplanması gerektiğini, halkın ezilmemesi gerektiğini savunur.
5. Eğitim sistemi: Koçi Bey, eğitim sisteminin geliştirilmesi gerektiğini, herkesin okuma yazma bilmesi gerektiğini savunur.
6. Dış politika: Koçi Bey, Osmanlı Devleti'nin komşularıyla iyi ilişkiler kurması gerektiğini, barış için çalışması gerektiğini savunur.

 

Koçi Bey Risalesinin 21. Yüzyıl Türkiye'si ile Örtüşen Tarafları

Koçi Bey risalelerinde yer alan birçok konu 21. yüzyıl Türkiye'si için de geçerliliğini korumaktadır. Örneğin:

 

1. Adil ve merhametli yönetim: Herkes adil ve merhametli bir yönetim tarafından yönetilmeyi hak ve arzu eder.
2. Liyakat ve dürüstlük: Devlet teşkilatının liyakat ve dürüstlük esasına göre düzenlenmesi, yolsuzlukla mücadele için önemlidir.
3. Güçlü ve disiplinli ordu: Türkiye, jeopolitik konumu nedeniyle güçlü bir orduya ihtiyaç duymaktadır.
4. Adil vergi sistemi: Vergi sisteminin adil olması, halkın refahı için önemlidir.
5. Eğitim sistemi: Eğitim sisteminin geliştirilmesi, Türkiye'nin kalkınması için önemlidir.
6. Barışçıl dış politika: Türkiye'nin komşularıyla iyi ilişkiler kurması ve barış için çalışması, bölgesel istikrar için önemlidir.

Koçi Bey'in kaleminden dökülen sözler, 

Yankılandı Dîvân-ı Hümayun'da. 

Padişaha nasihat, halka rehber, 

Ders alınsa idi ah o Risaleler.

Ahmet ATAM