Türkiye'nin Geleceği: 1921 Anayasası mı Yoksa Parlamenter Demokrasi mi?

1921 anayasasına dönüş tartışmaları:

İlk önce HDP Eş Genel Başkanı Mithat Sancar, yaptığı bir açıklamada "Güçlü parlamenter, güçlü yerel demokrasi öneriyoruz, tam da bu yerel ilkelerin yer aldığı 1921 Anayasası ilham kaynağı olarak değerlendirilebilir" demişti.
Ardından AKP'li Adalet Bakanı Gül, "Cumhuriyeti 1921 Anayasası ruhuyla taçlandıracağız" ifadesini kullanmıştı.

Bu günde mevcut TBMM başkanı da alenen 1921 anayasasını teleffuz ediyor.  
Bu üç isimle birlikte çeşitli çevrelerde konuya ilişkin yapılan benzer açıklamalar, üzerinden 100 yıl geçtikten sonra 1921 Anayasası'nı yeniden gündemin ilk sıralarına yerleştirdi.

1921 Anayasası nedir, hangi maddeler öne çıkıyordu ve nasıl bir dönemin ürünüydü?

Önce 1921 Anayasasında neler yok bir bakalım.

• 1921 Anayasası'nda, "Türk Milleti" tanımı yoktur. 
• Ulus ve merkezi devlet yoktur. 
• Laiklik ilkesi bulunmamaktadır. 
• Kadın haklarına dair hükümler yoktur. 
• Cumhuriyetin temel özellikleri belirtilmemiştir. 
• Resmi dil Türkçe, Bayrak ve Millî Marş gibi semboller bulunmamaktadır. 
• En önemlisi, Atatürk İlkeleri'ne yer verilmemiştir. 
• Bu anayasa kabul edildiğinde, Saltanat ve Hilafet hala yürürlüktedir, Cumhuriyet ise henüz kurulmamıştır.

1921 anayasası bir BMM ve hükümeti anayasasıdır ve yetkilerin tamamını Millet meclisinindir.
Ayrıca, o dönemde devletin sınırları da net değildir ve yazılan anayasa olağanüstü bir dönemde yazılmıştır.

Bugün 1921 Anayasası üzerinden getirilmek istenen, yerel yetkilerin artırılması adımıdır, bir nevi eyalet yada özerklik beklentisidir.

Aynı zamanda dikkat buyurun 1921 anayasasında halifelikte vardır.

1921 Anayasasına atıfta bulunanların Halifelik ile İslam ve devlet iç içeliği ile laiklikği de hedef aldıkları açıktır.

 

Daha basitçesi birileri Reise, illere muhtariyet ve özerklik, sana da halifelik diyorlar.
Arkasını sermayenin siyasi iktidarlarının dolduracağı kısa bir anayasa isteniyor.

1921 ile 1982 Anayasası arasındaki farklar:

Evet, Türkiye Cumhuriyeti'nin 1921 Anayasası ile halen yürürlükte olan 1982 Anayasası arasında birçok farklılık bulunmaktadır. 

Bu farklılıklardan bazı önemli olanları şunlardır:

1921 Anayasası:

1. Hükümet Sistemi:

1921 Anayasası: Meclis Hükümeti Sistemi'ni benimsemiştir. Bu sistemde, yasama ve yürütme yetkileri Büyük Millet Meclisi'nde toplanmıştır.
1982 Anayasası: Parlamenter Demokrasi Sistemi'ni benimsemiştir. Bu sistemde, yasama yetkisi Büyük Millet Meclisi'ne, yürütme yetkisi ise Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu'na aittir.

2. Devlet Şekli:

1921 Anayasası: Devlet şeklini "Saltanat ve Hilafetin Müşterek Olduğu Bir Cumhuriyet" olarak tanımlamıştır.
1982 Anayasası: Devlet şeklini "Demokratik, Laik ve Sosyal bir Hukuk Devleti" olarak tanımlamıştır.

3. Temel Hak ve Özgürlükler:

1921 Anayasası: Temel hak ve özgürlüklere ilişkin düzenlemeler oldukça sınırlıdır.
1982 Anayasası: Temel hak ve özgürlüklere ilişkin geniş kapsamlı düzenlemeler bulunmaktadır.

4. Yargıtay:

1921 Anayasası: Yargıtay'ın kurulmasına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.
1982 Anayasası: Yargıtay, yüksek mahkemeler arasında yer almaktadır.

5. Anayasa Mahkemesi:

1921 Anayasası: Anayasa Mahkemesi'nin kurulmasına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.
1982 Anayasası: Anayasa Mahkemesi, kanunların anayasaya uygunluğunu denetleyen yüksek mahkemedir.

Sonuç:

Türkiyenin yeni bir anayasa ihtiyacı olduğu doğrudur, lakin yeni Anayasaları ya kurucu meclisler yapar, yada tüm kesimlerin ortak katılımı, uzlaşısı ve kabulu gerekir.

Ahmet ATAM