Kütahya'nın müzik mirası; Hisarlı Ahmet- Papaz Gomidas
 |
| Kütahya'nın müzik mirası; Hisarlı Ahmet- Papaz Gomidas |
Hisarlı Ahmet- Papaz Gomidas
Hisarlı Ahmet, Gomidas Vartabed'den Etkilendi mi? Anadolu'nun İki Sesinin Kesişen Yolları.
Kütahyalı halk ozanı Hisarlı Ahmet ve Ermeni müzisyen ve papaz Gomidas Vartabed, her ikisi de Kütahya'da doğmuş ve şehrin zengin kültürel mirasında önemli izler bırakmış iki birbirinde farklı sanatçıdır.
Her ne kadar farklı dönemlerde yaşamış ve farklı müzik geleneklerine odaklanmış olsalar da, Kütahya'nın sanatsal dokusuna yaptıkları katkılarla anılırlar.
Hisarlı Ahmet (1908-1984)
Kütahya'da doğup büyüyen ve yine Kütahya'da vefat eden Hisarlı Ahmet, Türk halk müziğinin önemli temsilcilerinden biridir.
Asıl adı Ahmet İnegöllüoğlu olan sanatçı, "Hisarlı" lakabıyla tanınmıştır.
Küçük yaşlardan itibaren müziğe ilgi duymuş, dönemin ustalarından dersler almış ve kendini yetiştirmiştir.
Bağlama çalmada ve türkü yorumlamada kendine has bir üslup geliştirmiştir.
Hisarlı Ahmet, Kütahya ve çevresine ait pek çok türküyü derlemiş, yorumlamış ve Türk halk müziği repertuvarına kazandırmıştır.
Hisarlı Ahmet, Kütahya ve çevresine ait pek çok türküyü derlemiş, yorumlamış ve Türk halk müziği repertuvarına kazandırmıştır.
Özellikle
- Kütahya'nın Pınarları
- Elif Dedim Be Dedim.
- Aydın Meşeleri" gibi türküler.
Onun yorumuyla geniş kitlelere ulaşmıştır.
Sadece bir icracı değil, aynı zamanda bir derlemeci ve yeni türkülerin de yaratıcısı olmuştur.
Kütahya'nın yerel müzik kültürünü ve "zeybek tavrı"nı eserlerinde ustalıkla yansıtmıştır. çeşitli derneklerde müzik dersleri vererek birçok gence ilham kaynağı olmuştur.
Ankara Radyosu'na davet edilmesine rağmen Kütahya'da kalmayı tercih etmiş ve sanatını doğduğu topraklarda icra etmeye devam etmiştir.
Adına sempozyumlar ve etkinlikler düzenlenerek anısı yaşatılmaktadır.
Gomidas Vartabed, Soğomon Soğomonyan (1869-1935)
Asıl adı Soğomon Soğomonyan olan Gomidas Vartabed, 26 Eylül 1869'da Kütahya'da dünyaya gelmiştir.
Ermeni bir ailenin çocuğu olan Gomidas, küçük yaşta öksüz kalmış ve Ermenistan'ın dini merkezi olan Eçmiyadzin'e gönderilerek Gevorkyan İlahiyat Okulu'nda eğitim görmüştür. Müzik yeteneği erken yaşlarda fark edilen Gomidas, daha sonra Berlin'e giderek Humboldt Üniversitesi'nde müzikoloji eğitimi almış ve doktor unvanı almıştır.
Gomidas Vartabed, Ermeni halk ve kilise müziği üzerine yaptığı derinlemesine çalışmalarla tanınır.
Gomidas Vartabed, Ermeni halk ve kilise müziği üzerine yaptığı derinlemesine çalışmalarla tanınır.
Etnomüzikolojinin öncülerinden biri olarak kabul edilir.
Anadolu'yu karış karış gezerek binlerce Ermeni, Türk, Kürt ve Fars halk şarkısını derlemiş, notaya almış ve bu eşsiz koleksiyonu müzik dünyasına kazandırmıştır.
Derlediği bu ezgileri çok sesli hale getirerek hem otantik yapılarını korumuş hem de evrensel bir boyuta taşımıştır.
En önemli özgün eseri olarak "İlahi Litürji Badarak" kabul edilir.
1910'dan sonra İstanbul'da yaşamış ve burada "Gusan" adlı büyük bir koro kurmuştur.
Gomidas, 1915 olayları sırasında tutuklanıp sürgüne gönderilen Ermeni aydınları arasında yer almıştır.
Gomidas, 1915 olayları sırasında tutuklanıp sürgüne gönderilen Ermeni aydınları arasında yer almıştır.
Bu travmatik deneyimler sonucu ruh sağlığı ciddi şekilde bozulmuş ve hayatının son 18 yılını Paris'te bir psikiyatri hastanesinde geçirmiş,
20 Ekim 1935'te orada vefat etmiştir.
Müzik alanındaki çalışmaları, Ermeni müziğinin yanı sıra genel olarak Anadolu müziği araştırmaları için de büyük bir öneme sahiptir.
Hisarlı Ahmet- Papaz Gomidas İlişkileri ve Ortak Noktaları
Doğrudan bir etkileşimleri veya kişisel bir ilişkileri olduğuna dair bir bilgi bulunmamakla birlikte, Hisarlı Ahmet ve Gomidas Vartabed'in en önemli ortak noktası Kütahya doğumlu olmaları ve her ikisinin de yaşadıkları coğrafyanın müzik kültürüne derinlemesine bağlılıkları ve bu kültüre yaptıkları paha biçilmez katkılardır.
Kütahya'nın Müzikal Zenginliği: Her iki sanatçının da Kütahya gibi zengin bir kültürel geçmişe sahip bir şehirden çıkması, bu coğrafyanın müzikal potansiyelini göstermesi açısından önemlidir.
- Derlemecilik: Her ikisi de kendi müzik gelenekleri içinde önemli derleme çalışmaları yapmışlardır. Gomidas, daha geniş bir coğrafyada ve farklı etnik grupların müziklerini de kapsayan bir çalışma yürütürken, Hisarlı Ahmet daha çok Kütahya ve Ege yöresi türkülerine odaklanmıştır.
- Kültürel Mirasın Korunması: İki sanatçı da kendi alanlarında, kaybolmaya yüz tutmuş halk ezgilerini ve müzikal gelenekleri kayıt altına alarak ve yorumlayarak gelecek nesillere aktarılmasında kilit rol oynamışlardır.
- Yerel ve Evrensel Dengesi: Hisarlı Ahmet, Kütahya'nın yerel motiflerini ve "zeybek tavrını" müziğinin merkezine koyarken; Gomidas Vartabed, derlediği yerel ezgileri Batı müziği formlarıyla işleyerek evrensel bir dinleyici kitlesine ulaştırmayı başarmıştır.
Sonuç olarak, Hisarlı Ahmet ve Gomidas Vartabed, Kütahya'nın yetiştirdiği, biri Türk halk müziğine diğeri Ermeni ve Anadolu müziğine büyük hizmetleri dokunmuş iki değerli müzik insanıdır.
Farklı kulvarlarda olsalar da, her ikisi de yaşadıkları toprakların sesini ve ruhunu eserlerine yansıtarak kültürel hafızanın önemli birer taşıyıcısı olmuşlardır.
Kütahya'da zaman zaman her iki sanatçıyı da anma etkinlikleri düzenlenmekte, bu da şehrin kendi kültürel çeşitliliğine ve değerlerine sahip çıkma arzusunu göstermektedir.
Hisarlı Ahmet'de papaz Gomidas'ın müziğinden etkiler var mıdır?
Kütahyalı halk ozanı Hisarlı Ahmet (1870-1946) ile Ermeni müzisyen ve müzikolog Gomidas Vartabed (Komitas, 1869-1935) arasındaki doğrudan bir müzikal etkileşimi gösteren tarihsel veya akademik bir kanıt bulunmamaktadır.
İki isim arasında belgelenmiş bir ilişki yoktur, ve müzik stilleri ile faaliyet alanları farklıdır:
Hisarlı Ahmet- Papaz Gomidas Kültürel ve Coğrafi Bağlam:
Hisarlı Ahmet: Kütahya'da yaşamış, geleneksel Türk halk müziği ve âşıklık geleneği içinde eserler vermiş bir halk ozanıdır.
Müziği Anadolu Türk halk müziğinin yerel formlarına ve sözlü geleneğine dayanır.
Gomidas Vartabed: Osmanlı Ermenilerinin müzik kültürünü derlemiş, notaya almış ve Batı müziği teknikleriyle harmanlayan bir bestecidir. Temel odağı Ermeni kilise müziği (makamlar) ve halk müziğidir.
Gomidas Vartabed: Osmanlı Ermenilerinin müzik kültürünü derlemiş, notaya almış ve Batı müziği teknikleriyle harmanlayan bir bestecidir. Temel odağı Ermeni kilise müziği (makamlar) ve halk müziğidir.
Çalışmaları daha çok İstanbul, Doğu Anadolu ve Avrupa ile bağlantılıdır.
Hisarlı Ahmet- Papaz Gomidas Müzik Tarzları ve Etkileşim:
Hisarlı Ahmet'in eserleri, Türk saz şiiri geleneğinin (bağlama eşliğinde sözlü şiir) içindedir.
Repertuarı aşk, doğa, toplumsal konular gibi temaları işler.
Gomidas ise Ermeni müziğini sistematize etmeye, koroya uyarlamaya ve Batı'ya tanıtmaya çalışmıştır.
Gomidas ise Ermeni müziğini sistematize etmeye, koroya uyarlamaya ve Batı'ya tanıtmaya çalışmıştır.
Eserleri daha çok koral, enstrümantal ve etnomüzikolojik derlemeler şeklindedir.
Dolaylı Genel Etki? Dönemin Osmanlı coğrafyasında farklı kültürlerin bir arada yaşaması nedeniyle genel bir kültürel etkileşim elbette vardı.
Dolaylı Genel Etki? Dönemin Osmanlı coğrafyasında farklı kültürlerin bir arada yaşaması nedeniyle genel bir kültürel etkileşim elbette vardı.
Ancak bu, Hisarlı Ahmet'in müziğinde Gomidas'ın doğrudan ve belirgin bir etkisi olduğu anlamına gelmez.
Her ikisi de kendi kültürel köklerinden beslenen farklı müzik evrenlerinde faaliyet göstermiştir.
Akademik Kaynaklar:
Hisarlı Ahmet üzerine yapılan çalışmalar (örneğin, Kütahya Valiliği yayınları, halk müziği araştırmacılarının çalışmaları) onun müziğinde Gomidas'a veya Ermeni müziğine özgü bir etkiden bahsetmez.
Gomidas üzerine yapılan kapsamlı araştırmalar (Ermenice, İngilizce, Türkçe) da Türk halk ozanlarıyla doğrudan bir etkileşimini belgelememektedir.
Sonuç:
Mevcut tarihsel veriler ve akademik çalışmalar ışığında, Hisarlı Ahmet'in müziğinde Gomidas Vartabed'den kaynaklanan doğrudan veya belirgin bir müzikal etkinin varlığından söz edilemez.
Akademik Kaynaklar:
Hisarlı Ahmet üzerine yapılan çalışmalar (örneğin, Kütahya Valiliği yayınları, halk müziği araştırmacılarının çalışmaları) onun müziğinde Gomidas'a veya Ermeni müziğine özgü bir etkiden bahsetmez.
Gomidas üzerine yapılan kapsamlı araştırmalar (Ermenice, İngilizce, Türkçe) da Türk halk ozanlarıyla doğrudan bir etkileşimini belgelememektedir.
Sonuç:
Mevcut tarihsel veriler ve akademik çalışmalar ışığında, Hisarlı Ahmet'in müziğinde Gomidas Vartabed'den kaynaklanan doğrudan veya belirgin bir müzikal etkinin varlığından söz edilemez.
Her iki sanatçı da kendi kültürlerinin müzik geleneklerini temsil eden önemli figürler olmakla birlikte, belgelenmiş bir sanatsal temas veya etkileşimleri yoktur.
Anadolu'nun çok kültürlü yapısı içinde genel bir müzik kültürü alışverişi olsa da, bu spesifik ilişkiyi destekleyen bir kanıt bulunmamaktadır.
Ahmet ATAM
