Kütahya’da şehir içi ulaşıma yeni zam talebi Belediye Meclisi’nde komisyona havale edildi. Yeni teklife göre, tam biniş 38 lira olacak. Peki bu rakam ne kadar hakkaniyetli?
Kütahya'da şehir içi toplu taşımanın bel kemiği olan halk otobüsleri, her gün binlerce vatandaşı evine, işine, okuluna ulaştırıyor.
Ancak, otobüs işletmecileri için bu hizmet, artan maliyetler ve gelir-gider dengesindeki kırılganlık nedeniyle giderek daha zorlu bir hal alıyor.
Bir yandan asgari ücretle geçinen vatandaşların bütçeleri kısıtlıyken, diğer yandan otobüs sahipleri akaryakıttan personele, lastikten bakıma kadar her kalemde yükselen giderlerle mücadele ediyor.
Yeniden Hesaplama: 2025 Gerçekleriyle Maliyetler
Gelin, bir halk otobüsünün aylık maliyet tablosunu amortisman giderini hariç tutarak yeniden oluşturalım. Bu analizde,
- 2025 yılı için 26.005 TL net asgari ücret
- Araçta çalışan tek bir şoför,
- Günde taşınan 250 yolcu ve
- Her aracın günlük kat ettiği 200 km mesafeyi temel alacağız.
1. Yakıt Giderleri: Kütahya'da güncel motorin fiyatı litre başına yaklaşık 53,69 TL.
içi dur-kalk trafiğinde 100 km'de yaklaşık 30 litre yakıt tüketen bir otobüs , günde 200 km yol kat ettiğinde 60 litre yakıt tüketir.
Bu da, aylık 30 günlük çalışma varsayımıyla, aylık yakıt maliyetinin yaklaşık 96.642 TL seviyesinde olacağı anlamına gelir.
Akaryakıt fiyatlarındaki bu dalgalanma, işletmeciler için en büyük maliyet kalemi olmaya devam ediyor.
2. Personel Giderleri: 2025 yılı net asgari ücreti olan 26.005 TL'yi esas alırsak ve araçta tek bir şoförün çalıştığını varsayarsak, işveren maliyetleri (primler ve vergiler) de eklendiğinde, aylık personel gideri yaklaşık 30.580 TL'ye ulaşmaktadır.
Bu rakam, asgari ücrete yapılan artışların hizmet maliyetine doğrudan yansıdığını açıkça gösteriyor.yemek parası bile maliyete dahil edilmemiştir.
3. Otobüsün Ömürlük Giderleri: Bakım Bir otobüsün maliyeti, sadece günlük yakıt ve şoför giderlerinden ibaret değildir.
Amortisman giderleri hesaplamanın dışında tutulduğunda, bakım ve diğer giderler daha da önem kazanır.
Otobüs lastiklerinin ortalama 70.000 km ömrü olduğu ve tanesinin ortalama 10.000 TL olduğu varsayımıyla , aylık lastik gideri yaklaşık 5.000 TL seviyesindedir.
Artan kilometreye bağlı olarak rutin bakım ve onarım gibi diğer giderler de aylık yaklaşık 12.000 TL'yi bulabilir.
Vergi, sigorta, hat kullanım bedeli gibi diğer sabit giderleri de ortalama 15.000 TL olarak kabul ettiğimizde, bir otobüsün aylık toplam maliyeti aşağıdaki tabloya göre şekillenir:
Tablo 1: Kütahya Halk Otobüsü İşletme Maliyet Analizi (Aylık Bazda)
Maliyetler kadar gelir kaynaklarını da detaylı incelemek, adil bir ücret tespiti için kritik öneme sahiptir. Kullanıcı tarafından sağlanan bilgilere göre, günlük 250 yolcunun %25'i ücretsiz, %25'i indirimli (öğrenci) ve %50'si tam bilet ile seyahat ediyor.
Ücretsiz Yolcu Geliri: Yaşlılar, gaziler ve şehit yakınları gibi ücretsiz biniş yapan yolcular için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından işletmecilere araç başına aylık 3.726 TL destek ödemesi yapılıyor. Ancak, bu ödeme binen yolcu sayısından bağımsız olduğu için, ücretsiz yolcu sayısı arttıkça işletmecinin üzerindeki maliyet yükü de artmaktadır.
İndirimli Yolcu Geliri: Günlük 250 yolcunun %25'i, yani yaklaşık 62'si indirimli biniş yapıyor. Kütahya'daki güncel indirimli öğrenci bilet ücreti 13 TL olarak görülüyor. Bu durumda, aylık öğrenci geliri 62,5 yolcu×13 TL×30 gu¨n=24.375 TL olacaktır.
Toplam aylık garanti gelirimiz (öğrenci ve sübvansiyon) 28.101 TL oluyor. İşletmenin başa baş noktasına gelmesi için geri kalan 131.121 TL'yi tam biletli yolculardan kazanması gerekiyor.
Adil Ücret Tespiti: Bıçak Sırtında Bir Denge
Şimdi gelelim en can alıcı soruya: Bir tam biletin fiyatı ne olmalı? Başa baş fiyatı bulmak için, işletmenin karşılaması gereken kalan maliyeti (131.121 TL) aylık tam biletli yolcu sayısına (250 yolcu/gu¨n×0.50×30 gu¨n=3.750 yolcu/ay) bölmemiz gerekiyor.
Bilet fiyatı=3.750 yolcu 131.121 TL≈34,96 TL
Bu hesaplama, günlük 200 km mesafenin ve tek şoförlü modelin getirdiği maliyetlerle birlikte, bir halk otobüsünün sadece operasyonel giderlerini karşılayabilmesi ve kâr elde edememesi için tam bilet fiyatının en az 35 TL olması gerektiğini gösteriyor.
Eğer işletmecilerin amortisman giderini karşılayıp araçlarını yenilemeleri için fon ayırmaları hedeflenmiyorsa, bu fiyat işletmenin operasyonel giderlerini karşılayacaktır.
Çözüm Önerileri: Fiyat Artışından Öteye Bakmak
Sonuç olarak, Kütahya'daki toplu taşıma sorununun kalıcı çözümü, sadece bilet zammına odaklanmak değil, aynı zamanda işletme maliyetlerini hafifletecek destek mekanizmaları kurmaktan geçiyor.
Yerel yönetimlerin ve merkezi hükümetin sağlayacağı ek sübvansiyonlar, ücretsiz yolcu gelir desteği mekanizmasının yolcu sayısına göre ayarlanması ve akaryakıt gibi değişken maliyetlere karşı fiyat endeksi oluşturulması, hem işletmecinin ayakta kalmasını sağlayacak hem de halkın alım gücünü koruyacaktır.
Amortisman giderlerinin göz ardı edilmesi, işletmenin kısa vadede operasyonel maliyetlerini karşılamasını mümkün kılsa da, uzun vadede araç yenileme zorunluluğu nedeniyle hizmet kalitesini ve sürekliliğini tehdit edecektir. Bu hassas denge, ancak tüm paydaşların iş birliğiyle kurulabilir..
- Devlet halk otobüslerinin kullandığı mazottan vergileri kaldırmalı.
- Ücretsiz binişler tam biletin yarısı kadarının da kullanıcı tarafından karşılanmalı
Yoksa buraya not düşelim
Bu gidişle başta yazar kasa kullanma zorunluluğu getirilen pazarcı esnafı ile Halk otobüsü işletmecileri yakında kazan kaldıracak.
Ne demiş atalarımız.
Açlık sofuluğu bozar.
Makalenin yazarı olarak elli yıllık bir esnafım, sadece otobüs şoförleri pazarcılar değil, bu gidişle küçük esnaf sokaklara dökülecek, son on yıldır bazıları istisna esnaf burnundan soluyor, para kazanabilen yok, borç harç gününü geçiriyor.
İtibardan tasarruf olmaz mantığı bütçeyi sıkıyor, maliye bakanı da esnaf başta olmak üzere tüm halkı.
Yakındır, ip kopacak.
Ahmet ATAM
Yorum Gönder