Atatürk'ün İsmet İnönü'ye Başbakanlık Teklifi Yaptığı Mektup

Atatürk'ün İsmet İnönü'ye Başbakanlık Teklifi Yaptığı Mektup, Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından bir gün önce, 29 Ekim 1923'te, İsmet İnönü'ye bir mektup yazarak onu Cumhuriyet'in ilk başbakanı olarak seçtiğini bildirdi. Bu mektup, Atatürk'ün ülkenin içinde bulunduğu zor durumu ve yapılması gerekenleri özetlediği, aynı zamanda İnönü'ye güven ve destek verdiği önemli bir belgedir.

Atatürk'ün İsmet İnönü'ye Başbakanlık Teklifi Yaptığı Mektup

Atatürk'ün İsmet İnönü'ye Başbakanlık Teklifi Yaptığı Mektup ve mektubun içeriği:

"Sevgili Paşam!.. 

Cumhuriyet’in ilk Başbakanı olarak seni düşünüyorum. 

Dur, hiç itiraz etme. 

Niye seni seçtiğimi şimdi anlayacaksın. 

Bizi yine büyük bir savaş bekliyor. 

Durumumuzun bir bölümünü Cephe Komutanı ve Lozan Baş Delegesi olarak elbette biliyorsun. 

Büyük devletlerin bu sefil duruma bakarak, kısa zamanda pes edeceğimizi sandıklarını Lozan dönüşü sen bize anlattın. 

Ben sana şimdi bildiğinden daha da acıklı olan genel durumu özetleyeceğim.

Bize geri, borçlu ve hastalıklı bir vatan miras kaldı. 

Yoksul bir köylü devletiyiz. 

Dört mevsim kullanılabilir karayollarımız yok denecek kadar az. 

4.000 kilometre kadar demiryolu var. 

Bir metresi bile bizim değil. 

Üstelik yetersiz. 

Ülkenin Kuzeyini Güneyine, Batısını Doğusuna bağlamamız, vatanın bütünlüğünü sağlamamız şart. Denizciliğimiz acınacak durumda.

Köylümüzü topraklandırmalı, ihtiyacı olana bir çift öküz ile bir saban vererek çiftçi yapmalıyız. Doğudaki aşiret, bey, ağa, şeyh düzeni Cumhuriyetle de, insanlıkla da bağdaşmaz. 

Bu durumu düzeltmeli, halkı kurtarmalıyız.

Her yerde tefeciler halkı eziyor. 

Güya tarım ülkesiyiz ama ekmeklik unumuzun çoğunu dışarıdan getirtiyoruz. 

Sığır vebası hayvancılığımızı öldürüyor.

Doktor sayımız 337, sağlık memuru 434, ebe sayısı 136. Pek az şehirde eczane var. 

Salgın hastalıklar insanlarımızı kırıyor. 

Üç milyon insanımız trahomlu. 

Sıtma, tifüs, verem, frengi, tifo salgın halinde. Bit ciddi sorun.

Nüfusumuzun yarısı hasta. 

Bebek ölüm oranı % 60’ı geçiyor. 

Nüfusun % 80’i kırsal bölgede yaşıyor. 

Bunun önemli bölümü göçebe.

Telefon, motor, makine yok. 

Sanayi ürünlerini dışarıdan alıyoruz. 

Kiremiti bile ithal ediyoruz.

Elektrik yalnız İstanbul ve İzmir’in bazı semtlerinde var.

Düşmanın yaktığı köy sayısı 830. 

Yanan bina sayısı 114.408.

Ülkeyi neredeyse yeniden kurmamız gerekiyor.

Yunanistan’dan gelen göçmen sayısı 400 bini geçecek.

İktisadi hayatımız da, eğitim durumumuz da içler acısı.

İktisatçımız çok az.

Zorunlu okuma yaşındaki çocukların ancak dörtte birini okutabiliyoruz.

Halkın eğitim sorunu hiç çözülmemiş.

Oysa Cumhuriyet’in insan malzemesini hazırlamalı, namus cephesini güçlendirmeliyiz.

Kültür eserleri kaçırılmış, kaçırılmaya devam ediliyor.

Raporlarda daha ayrıntılı, daha acı bilgiler var. Bunları Bakanlara ve parti yönetim kuruluna da ver. Genel durumu tam bilsinler.

Bütçemiz, gelirimiz yetersiz.

İktisadi çıkmazdan kurtulmak için geliştirdiğim bir düşüncem var. Bu düşünceyi günü gelince konuşuruz.

Hedefimiz milli iktisat, bağımsızlığın sürekli olması için iktisadi bağımsızlık temel ilkemiz olmalı.

Osmanlı bu gerçeği geç fark etti.

Fark ettiği zaman çok geç kalmıştı.

Cumhuriyet’e uygun bir anayasaya gerek var.

Bu zor durumdan nasıl çıkılabileceğini gösteren ne bir örnek var önümüzde, ne de bir deney.

Ama yılmamak, ucuz, geçici çarelerle yetinmemek, halkı kurtarmak için sorunları çözmek, kalkınmak, ilerlemek, milli egemenliğe dayalı, uygar ve özgür bir toplum oluşturmak, yüzyılımızın düzeyine yetişmek, kısacası çağdaşlaşmak, bu büyük ideali tam olarak başarmak zorundayız."

Mektubun nerede olduğu konusunda kesin bir bilgi yoktur. Bazı kaynaklar mektubun Atatürk'ün özel arşivinde saklandığını, bazıları ise İnönü'nün ailesine verdiğini iddia etmektedir.

 

Kaynaklar: 

(1) Atatürk'ün 30 Ekim 1923 Günü İsmet İnönü'ye Yazdığı Mektup Sanılan .... https://www.malumatfurus.org/ataturkun-ismet-inonuye-mektubu/.

(2) Atatürk'ün İsmet İnönü'ye mektubu | Türkçe Tarih. https://turkcetarih.com/cumhuriyet-tarihi/ataturk-donemi/ataturkun-soylev-ve-demecleri/ataturkun-ismet-inonuye-mektubu/.

(3) Atatürk'ün İsmet İnönü'ye yazdığı mektup - İndigo Dergisi. https://indigodergisi.com/2017/10/ataturk-ismet-inonu-mektup/.

(4) Atatürk de İnönü'yü görevden almıştı! İşte belgesi - Haber 7. https://www.haber7.com/guncel/haber/2453755-ataturk-de-inonuyu-gorevden-almisti-iste-belgesi.

(5) İnönü’nün 1937’de Başbakanlık’tan azlinin hiç ... - Habertürk. https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/1681872-inonunun-1937de-basbakanliktan-azlinin-hic-yayinlanmamis-belgeleri.