Gümrü Antlaşması: Türk Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası

Gümrü Antlaşması: Türk Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası

Gümrü Antlaşması, 1920 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır.

Türkiye ile Ermenistan arasında imzalanan Gümrü anlaşması

Antlaşma, Doğu Anadolu'da Türk egemenliğini sağlamış ve Türk Kurtuluş Savaşı'nda önemli bir dönüm noktası olmuştur.

Gümrü Barış Anlaşması Öncesi Siyasi Durum

• 1918 yılında Mondros Mütarekesi ile Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasıyla birlikte, Doğu Anadolu'da Ermeniler Kürtler ve Türkler arasında bir güç mücadelesi başlamıştı.
• Ermeni Taşnak Partisi, Doğu Anadolu'da bağımsız bir Ermeni devleti kurmak istiyordu.
• Bu amaçla, 1918-1920 yılları arasında Türklere karşı bir dizi saldırı düzenledi.

• Ermeni Taşnak Partisi'nin Türklere karşı gerçekleştirdiği saldırılardan biri, 1918 yılında Kars'ta düzenlenen Ermeni saldırısıydı. Bu saldırıda, Türk siviller katledildi ve şehirde büyük bir yıkım yaşandı.
• Başka bir örnek olarak, 1919 yılında Sarıkamış'ta düzenlenen Ermeni saldırısı verilebilir. Bu saldırıda, Türk ordusu ağır kayıplar verdi

• Doğu Anadolu'da yaşanan güç mücadelesi, sadece Ermeniler, Kürtler ve Türkler arasında değildi. Bölgede, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti gibi devletler de vardı. Bu devletler, kendi sınırlarını genişletmek için bölgede nüfuz mücadelesi veriyorlardı.

Gümrü Barış Antlaşması Maddeleri

• Ermenistan, Sevr Antlaşması'nı geçersiz kabul etti.
• Ermenistan, Doğu Anadolu'daki tüm iddialarından vazgeçti.
• Ermenistan, Kars, Ardahan, Batum ve Artvin'in Türkiye'ye ait olduğunu kabul etti.
• Ermenistan, Türkiye ile dostluk ilişkilerini geliştirmeyi kabul etti.

Gümrü anlaşması Ayrıntılandırma:

• Sevr Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra imzalanan ve Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasını öngören bir antlaşmaydı. Antlaşmaya göre, Doğu Anadolu, Ermenistan'a bırakılmıştı.
• Ermenistan'ın Doğu Anadolu'daki tüm iddialarından vazgeçmesi, bu bölgenin Türk egemenliğine girmesini sağladı.
• Ermenistan'ın Kars, Ardahan, Batum ve Artvin'in Türkiye'ye ait olduğunu kabul etmesi, Türkiye'nin Kafkasya'daki sınırlarını belirledi.
• Ermenistan'ın Türkiye ile dostluk ilişkilerini geliştirmeyi kabul etmesi, iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesini sağladı.

Gümrü Anlaşmansının Sonuçları

• Gümrü Antlaşması, Türk Kurtuluş Savaşı'nda önemli bir dönüm noktası oldu. Anlaşmayla birlikte, Doğu Anadolu'da Türk egemenliği sağlandı.  

• Gümrü Antlaşması'nın Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki önemine bir örnek olarak, Kazım Karabekir komutasındaki Türk ordusunun, anlaşmanın imzalanmasından sonra Doğu Anadolu'da ilerlemesini verebiliriz. Anlaşmayla birlikte, bölgedeki Ermeni güçleri yenilgiye uğratıldı ve Türk ordusu Kars'a girdi.

• Gümrü Antlaşması'nın sonuçları, sadece Türkiye ve Ermenistan açısından değil, bölgesel ve uluslararası ölçekte de önemliydi. Anlaşma, Türkiye'nin Kafkasya'da nüfuzunu artırdı ve Türk Kurtuluş Savaşı'nın uluslararası alandaki meşruiyetini güçlendirdi.

Gümrü Antlaşması, Türkiye'nin modern tarihinde önemli bir yere sahiptir. Anlaşma, Türkiye'nin bağımsızlığını ve egemenliğini güçlendiren ilk uluslararası anlaşmadır.

Batum vilayeti nasıl elden çıktı

Batum şehri, 1921 yılında Sovyet Rusya ile Türkiye arasında imzalanan Moskova Antlaşması ile Türklerin elinden çıktı.

• 1920 yılında imzalanan Gümrü Antlaşması ile Doğu Anadolu, Ermenistan'dan alınarak Türkiye'ye bırakılmıştı.

• Ancak, Batum şehri, Gümrü Antlaşması'nın kapsamı dışında bırakılmıştı.

• Sovyet Rusya, Batum şehrinin kendisine bırakılmasını talep etti.

• Türkiye ise, Batum şehrinin Türkiye'de kalması gerektiğini savundu.

• İki ülke arasındaki görüşmeler sonucunda, Batum şehri, Sovyet Rusya'ya bırakıldı.

• 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması ile Batum şehrinin Sovyet Rusya'ya bırakılması kararlaştırıldı.

• Batum şehrinin Sovyet Rusya'ya bırakılması, Türkiye açısından bir gerileme olarak değerlendirildi.

• Ancak, bu durum, Türk Kurtuluş Savaşı'nın sona ermesi ve Lozan Barış Antlaşması'nın imzalanmasıyla birlikte geride kaldı.

• Lozan Barış Antlaşması ile Batum şehri, Türkiye sınırları dışında kaldı.