Türk Toplumunda Sosyolojik Çürüme Emareleri

Şair Şeyhi kimdir

Şair Şeyi kimdir, 15 Asrın ilk yarısında yaşayan ve Kütahyalı olduğu için şeyhi Germiyani ismi ile ve tabip olması sebebi ile Hekim Sinan olarak anılan Şeyhi :

Divan

Harname ve Hüsrev-ü Şirin 

Adlı eserleri ile büyük Şöhret kazanmış olup devrinde şeyhi Şuara adına layık görülmüştür.

Divan şiirinin ilk büyük Üstadı Şeyhi'dir 

Şair Şeyhi'nin hayatı 

Hayatı, Asıl adı Yusuf Sinan olan Şeyhi Kütahya'da doğmuştur 

Doğum tarihi tam belli değildir 

Birinci Sultan Murat devrindeki kaynaklarda kaydedildiğine göre 

1370 1375 yılları arasında doğmuş olmalıdır 

Türkmen asıllı olduğu söylenen şeyhinin babasının adı Ahmet Mecdettin dir
Şeyi tahsiline devrinin  kültür merkezlerinden biri olan memleketi Kütahya'da başlamış

Şair Ahmedi ve diğer bilginlerden ders almıştır.

Daha sonra 

Tahsilini devam etmek üzere İran'a gitmiştir .

Orada  tasavvuf Hikmet ve Tıp tahsil eden Şeyhi ;

Seyyid Şerif Cürcani ile ders arkadaşlığı yapmıştır .

İran dönüşü sırasında 

Ankara'da Hacı Bayram Veli'ye intisap eden ve bu sebeple şeyhi mahlasını alan şair 

Memleketine döndükten sonra bir Attar Dükkanı açarak doktorluğa başlamıştır
Bu arada 

Germiyan Bey'i ikinci Yakup hakkında kasideler yazan şair 

2.Yakup'un hususi Tabibi ve dahi muhasibi olarak Şöhret kazanmıştır
Bu şöhreti Dolayısıyla Karaman seferi sırasında 

1415 de Ankara'da rahatsızlanan Çelebi Sultan Mehmed'in tedavisine çağrılmış olup.

Başarı gösterdiği için taltif edilerek kendisine Tokuzlu Köyü tımar olarak verilmiş ilaveten Sultan'ın hususi tabipliği ne tayin edilmiştir

Tarihi kaynakların  birçoğunda şeyhinin Topuzlu köyüne giderken o tımarın eski sahipleri tarafından tecavüze uğradığı 

Ve durumu Harname Risalesi ile Çelebi Sultan Mehmed'e bildirdiği belirtilmektedir

Daha önce Emir Süleyman çelebi'ye intisap etmek sureti ile .

Osmanlı hanedanı ile ilk temasını Kuran Şeyhi :

Bilhassa II Murat tarafından himaye edilmiştir .

Asıl münasebeti  2 Yakup ile olan ve ;

Hayatının uzun bir kısmını onun özel Tabibi ve musahibi olarak geçiren ;

Ona birkaç kaside ve Nazım hediye eden şeyhinin

2. Murat dan sonra, Osmanlı Sarayı ile ilişkisi artmıştır .

Şeyi en büyük eseri olan Hüsrev ü Şirin mesnevisini :

II Murat adına yazmıştır.
Şair Germiyanoğlu Yakup Bey ve Osmanlı sultanlarından başka Mehmet Paşa adındaki bir zat ile 1426 ve 1427 yıllarında Anadolu Beylerbeyi olan Hamza bey içinde kasideler yazmıştır
Hacı Bayram veliye intisab etmiş olan Şeyhi’nin Hayat safhalarından başka biri de, Tasavvufla olan ilgisidir

Eserlerinde tasavvuf izlerine bolca rastlanan şeyhinin .

Bir fiil şeyhlik yaptığına dair kaynaklarda açık bir kayıt yoktur 

Şeyhi 

Büyük bir mutasavvıf olmamakla beraber 

Gerek divanında 

Gerek Hüsrev ü şiirlerinde 

Tasavvuf Umdelerinden çok faydalanmıştır.
Şeyhinin son yıllarını nerede ve nasıl geçirdiği belli olmadığı gibi .

Ne zaman öldüğü de bilinmemektedir.

Ölüm tarihi kaynaklarda değişik şekillerde gösterilmektedir

Bazı belge ve ipuçlarına göre 1429 dan bir müddet sonra vefat ettiği söylenebilir .

Şeyh’inin kabri Kütahya'da Yoncalı yolu üzerinde 

Bir adı da Dumlupınar olup şehre 7 kilometre mesafede bulunan çiftepınar Köyü'nün kıyısında ve .

EErenler başı diye tanınan yerdedir 

1961'de yeniden yaptırılmıştır

Şair Şeyhi’nin şahsiyeti ve dünya görüşü

Şairin felsefesini ve dünya görüşünün temelleri 

Pek tabii olarak dini esaslara ve İslami ideolojiye dayanmaktadır.

Tasavvuftan Nasibedar olduğu için 

Onda bu sisteminde tesirleri açıkça görülmektedir.

Onun hayat felsefesi üzerinde Mutasavvıf İran şairlerinin de büyük etkileri olmuştur
Şeyhi çevresinden ve yaşadığı dönemden şikayet etmektedir .

Bu tür şikayetler.

Sanatının anlaşılmaması 

Hasetçilere ve rakiplerinden çektikleri, takdir edilemediği için .

Refah içinde yaşamaması gibi hususlardan kaynaklanıyor olabilir.

Şeyhi’nin 

Sanatının anlaşılamaması ve takdir edilememesi hakkındaki iddiası ;

Germiyanoğlu 2 Yakup Bey'in şiirinden pek de anlamadığı gibi bazı hususlar göz önünde tutulursa da.

Bir dereceye kadar kabul edilebilir.

Fakat bir köşede aç kimsesiz hasta ve muzdarip bir halde yaşadığını söylemesi ise.

Herhalde sanatkarane bir mübalağa dan ibaret olmalıdır.

Her büyük sanatkar gibi 

Etrafını kıskandıran şeyhinin şikayet ettiği hususların başında gelen kıskançlık meselesi gerçektir
Bu yüzden de bir takım zararlara da uğramıştır

Şeyhi :

Harname adlı eserini bu kıskanç rakipleri ile alay etmek için yazmıştır .

Şeyhi kıskananlar arasında.

Padişahın ihsanından dolayı onu çekemeyen 

İznikli Hümami gibi şairler de vardır.

Şair şeyhi'nin içtimai fikirleri 

Harname de ele aldığı meseleden ve 

Hüsrev ü Şirin de II Murat'a ettiği nasihatlar dan çıkarılabilir
Harname rakipleri ile alay etmek için yazılmış olmakla beraber ;

İçtimai Musavatsızlık meselesini önümüze koymaktadır.

Zenginlik ve fakirliğin adilane olmayan bir şekilde dağılışını ele alan 

Ve bu muvazenesizlik karşısında önce şaşkınlığını ifade eden Şair;

Meseleyi 

Yapılan işi

Rızık hasıl etmek bakımından değerine 

Ve ilahi kadere bağlaması suresi ile halle çalışmıştır.

Şeyhi 

Hüsrev ü Şirin de II Murat'a hitap ederken 

Bazı nasihatlar da bulunmuş

Padişahı 

• Cömertlik
• Secaat 
• Adalet ve 
• Diyanet olmak üzere dört şeyin gerektiğini göstermiştir

Şeyhi’nin bu düşünceleri üzerinde İranlı büyük hakim Şair Sadi'nin

Gülistan ve Bostan 

Adlı eserlerindeki görüş ve düşüncelerinin büyük etkisi olduğu söylenebilir

Virdi harâba gönlümi şol gam didükleri
Bulunmadı bu derdüme merhem didükleri
Def’-i melâl kılmaga âlemde bir nefes
Çog istedüm bulunmadı hemdem didükleri
Sîmurg-ı kimyâ-yı vefâ gibidür adem
Yâr u harîf ü mûnis ü mahrem didükleri
Ölüyi diri kıldugın işitse leblerün
Dogurmaz idi Îsâ’yı Meryem didükleri
Ka’be yüzinde benlerüni kılmayınca yâd
Virmez safâ şu Mervü vü Zemzem didükleri

ŞAİR ŞEYHİ’NİN ESERLERİ

Şeyhinin bugün elde bulunan eserleri

• Divan
• Harname ve
• Hüsrev ü Şirindir

Bunlardan başka 

Neyname adlı ufak bir mesnevisi ile 

Tıbba dair manzum bir eseri ve adını taşıyan 

Farsça'dan tecrübe edilmiş tercüme edilmiş bir mesnevisinin daha bulunduğu bazı kaynaklarda kaydedilmiştir

1, Divan

İstanbul kütüphanelerinde oldukça fazla sayıda bulunduğu gibi 

Avrupa kütüphanelerinde de vardır.

Millet Kütüphanesi Ali Emiri kısmındaki Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanmıştır, şeyhinin 

Ayrıca Nazire mecmualarında ve 

Şiir mecmualarında da birçok şiiri görülmektedir
Profesör Ali Nihat Tarlan tarafından incelenmiş, şeyhi'nin şiirleri 

• Hafız-ı Şirazi ve 
• Şelman'ı Kahveci gibi 

İran şairlerinin eserlerinin tesirinde olduğu için .

Zamanında bazı müellifler tarafından tenkit edilmiştir.


2. Harname

Şeyhinin bu küçük mesnevisi 

Türk mizah ve Hiciv edebiyatının şaheserlerinden birisidir 

Eserin yazılış sebebi ve 

Kime sunulduğu hususunda değişik rivayetler bulunmaktadır
Kaynaklar'daki delillere göre 

Harnamenin Çelebi Sultan Mehmet e takdim edildiğini kabul etmek doğru olacaktır

Bu malzemenin yazılışına sebep 

Çelebi Sultan Mehmet Karaman seferi sırasında Ankara'da rahatsızlandığı zaman Onu tedavi eden şeyhinin 

Bu başarısı Dolayısıyla 

Kendisine tımar  olarak verilen 

opuzlu köyüne giderken

Tımarın eski sahipleri tarafından tecavüze uğramasıdır.

Şair 

Durumu Harname ile Çelebi Mehmet de bildirilmiştir.

Aruzun failatün mefailün failün vezniyle yazılan w126 beyt'ten ibaret bulunan Harname de 

Şeyhi Tevhid ve padişah övgüsüne ihtiva eden bölümlerden sonra 

Esas hikaye kısmında 

Semiz öküzlerin boynuzlarına izlenen bir çare bir eşeğin başına gelenleri 

Kendi düştüğü hale benzeterek anlatır 

Ve Sultan'dan Adalet ister

Tertip bakımından çok kuvvetli olan bu eser 

Tasvir cihetiyle de çok başarılıdır 

Edebi bakımla büyük değer Taşıyan Harname 

Türk mizah ve Hiciv edebiyatında mühim bir yer tutmaktadır


3.Hüsrev ü Şirin


Şair Şeyhinin en büyük ve en mühim eseri Hüsrev ü Şirin dir
Şeyhi 

Bu hikayeyi kendinden önce ve sonra gelen 

Türk şairleri arasında en güzel İşleyen şairdir
Altınordu sahasında yetişen Kutb ve 

Anadolu'da Aydınoğulları Beyliği'nin yaşamış olan Fahri 

Bu hikayeyi Şeyhi den önce yazmışlardır

Fakat hikaye 

Anadolu'da Şeyhi ve Türkistan'da Nevai'nin kalemleri ile en güzel örneklerini bulmuştur

Şeyhi 

Hüsrev ü Şirin'i ;

II Murat adına yazmıştır 

2. Murat'ın tahta geçmesi ile yazılmaya başlanmış ve şeyhi'nin ölümüne kadar tamamlanamamıştır 

6944 beyitten müteşekkil olan ve 

Aruzun mefailün mefailün failün veznine edilen Eser 

775 beyitlik bir girişten ve 11 bölümden ibarettir

Ayrıca Hüsrev ü Şirin ve Ferhat dilinden söylenmiş 26 gazel ile 

Şairin ağzından yazılmış kaside şeklinde bir münacat ve .

Ferhat'ın dilinden söylenmiş  bir terciibent de bulunmaktadır.

Şeyhi 

Hüsrev ü Şirin İran edebiyatında bu hikayeyi en beğenilen şekilde işleyen genceli Nizami nin Aynı adlı mesnevisinden 

Bazı kısımlarını genişleterek 

Bazı kısımlarını kısaltmak ve 

Bazı ilaveler yapmak suretiyle Türkçeye nakletmiştir.

Bu iş basit bir tercüme değil

Eserin Türkçede yeni baştan işlenmesi mahiyetindedir

Eseri bitirmeden ölmesi Dolayısıyla 

Nizaminin içinde bulunan şiruye Vakası Şeyhi’ninkinde yoktur.

Bu Rumi adlı bir şair tarafından sonradan tamamlanmıştır.

 

Hüsrev-i Şirin

Sasani hükümdarı Hüsrev ile 

Ermeni hükümdarı Mehin Banu'nun yeğeni Şirin arasındaki 

Maddi ve beşeri bir aşkı hikaye eder
Türkiye ve Avrupa kütüphanelerinde 

Pek çok yazması mevcut olan Hüsrev ü Şirin

Türk Mesnevi edebiyatında bir merhale olarak kabul edilmektedir .

Şeyhinin 

Divan, 

Harname ve 

Hüsrev-ü Şirin dışında tıbba dair bir eseri ile 

Hab-name tercümesi ve 

Neyname adlı iki kitabının daha bulunduğu ileri sürülmekte beraber 

Bugüne kadar ele geçmemiştir

Related Posts