 |
| Baltalimanı Antlaşması: Osmanlı'nın Çöküşündeki Rolü |
1838 Felaketi: Baltalimanı Antlaşması ve Ekonomik Çöküş:
Tekstil firmaları makina parklarını söküp Mısır'a taşırken, Gıda firmalarımız dahi son yıllarda yabancılara satılmıştır, Tarih, tekrarlarından ibarettir; Türkiye, Osmanlı'nın felaketine yol açan Baltalimanı Anlaşması'na benzer bir duruma hızla yaklaşıyor ve bu anlaşmanın ardından Düyun-u Umumiyenin kapımızı çalması kaçınılmaz görünüyor. Türkiye, 1838 Baltalimanı ve 1854-1914 Dış Borç sürecinde yaşadığı felakete doğru hızla ilerliyor.
Osmanlı İmparatorluğu, 19. yüzyılda siyasi ve ekonomik olarak büyük güçlüklerle karşı karşıya kalmıştır. Bu güçlüklerin başlıca sebebi, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın ayaklanması olmuştur. Mısır kuvvetleri Kütahya'ya kadar gelmiştir, İsyanı bastırmak amacıyla Osmanlı İmparatorluğu, İngiltere'den yardım talep etmiş ve bunun sonucunda Baltalimanı Antlaşması'nı kabul etmek zorunda bırakılmıştır.
Osmanlı Devleti'nin 19. Yüzyılda Karşılaştığı Sorunlar:
19. yüzyılda, Osmanlı Devleti siyasi ve ekonomik olarak büyük zorluklarla karşılaşmıştır. Milliyetçilik hareketi, çok uluslu imparatorluk içindeki grupların isyan etmesine ve bağımsızlık taleplerini artırmasına yol açmıştır. Ekonomik açıdan, Osmanlı Devleti, Batı'nın sanayi devrimiyle başlayan üretim odaklı kalkınma modeline ayak uyduramamıştır. Ayrıca, Osmanlı Devleti'nin Batı ile ticari ilişkileri bozulmuş ve Batılı devletler Osmanlı üzerinde baskı kurmaya başlamıştır.
Baltalimanı Antlaşması'nın İmzalanma Nedenleri ve Süreci:
Baltalimanı Antlaşması, 16 Ağustos 1838 tarihinde İstanbul'da, Osmanlı İmparatorluğu ile Birleşik Krallık arasında imzalanmış bir ticaret antlaşmasıdır. Bu antlaşmanın sebebi, Osmanlı Devleti'nin Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın ayaklanmasını bastırmak için İngiltere'den destek talep etmesidir. Antlaşma, Osmanlı Devleti'nin İngiltere'ye birçok ekonomik ayrıcalık tanımasına yol açmıştır. Antlaşmayı Osmanlı adına Dışişleri Bakanı Mustafa Reşit Paşa, İngiltere adına ise İstanbul Büyükelçisi Lord Ponsonby imzalamıştır.Baltalimanı Antlaşması'nın en önemli maddeleri:
Tekel sistemi ortadan kaldırılmış ve İngilizlere, istedikleri miktarda ham madde satın alma olanağı tanınmıştır. Osmanlı iç ticaretine, Osmanlı vatandaşlarının yanında İngilizler de dahil edilmiştir. İngiliz vatandaşları, Osmanlı tebaasından tüccarlarla eşit vergi koşullarında Osmanlı ürünlerini satın alma hakkına kavuşmuştur. İngilizlerle yapılan transit ticaretten alınan resmi vergiler kaldırılmıştır. İngiltere gemileriyle gelen İngiliz malları için tek seferlik gümrük ödemesi yapıldıktan sonra, malların alıcı tarafından başka bir yere taşınması durumunda ek gümrük ödemesi yapılmayacaktır.Baltalimanı Antlaşması'nın etkileri şunlardır:
Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomisi, 19. yüzyılda İngiltere'nin etkisi altına girmiş ve bu durum, imparatorluğun sanayileşme çabalarını olumsuz yönde etkilemiştir. Balta Limanı Antlaşması ile ithalat üzerindeki vergilerin düşürülmesi, Osmanlı piyasasının ucuz İngiliz mallarıyla dolmasına ve yerli üreticilerin rekabet edememesine yol açmıştır. Ayrıca, Osmanlı Devleti'nin dış ticaret açığı artmış ve bu durum, devletin dış borçlanmaya yönelmesine sebep olmuştur. İç piyasada İngiliz mallarının hakimiyeti, yerli tüccarların ekonomik olarak zor duruma düşmesine neden olmuş. Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğü de bu dönemde risk altına girmiş, özellikle Mısır'da yaşanan sorunlar, Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın isyanı ve sonrasında yaşanan gelişmeler, imparatorluğun bütünlüğünü tehdit eden önemli faktörlerden biri haline gelmiştir.Fransa, İsveç, Norveç, Hollanda, Danimarka, İspanya, Portekiz ve Belçika gibi diğer ülkelerle de benzer antlaşmalar imzalanmıştır.
Baltalimanı Antlaşması'nın Osmanlı'nın Çöküşündeki Rolü:
Baltalimanı Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş sürecinde tek etken olmamakla birlikte, ekonomik zayıflığın, siyasi istikrarsızlığın ve dış müdahalelerin artmasına katkıda bulunmuştur. Bu antlaşma, Osmanlı'nın Batı ile entegrasyon çabalarının başarısızlığını ve sömürgeci güçlerin etkisine girmesini simgeleyen bir dönüm noktası olarak kabul edilir.Baltalimanı Antlaşması, Osmanlı ekonomisini temelinden sarsmış, sanayileşme sürecini engellemiş ve ülkeyi dış borç krizine itmiştir. Ayrıca, Osmanlı'nın çöküşünde belirleyici bir faktör olmuş ve modernleşme girişimlerini olumsuz yönde etkilemiştir.
Yorum Gönder